131 βιβλίο: Εμμανουήλ Ροΐδης, «Η Πάπισσα Ιωάννα»

Πηγή φωτο: wikimedia.org

Εμμανουήλ Ροΐδης, "Η Πάπισσα Ιωάννα"

131ο βιβλίο

19/9/2018

Πρόταση του Γιώργου Καλιεντζίδη

Κατερίνα Τσίχλα

Ο  Εμμανουήλ Ροΐδης, πλάθει ή κατά δήλωση του αναπαράγει,  μια σκανδαλώδη ιστορία με σκηνικό τον πρώιμο Μεσαίωνα. Ο χάρτης του τότε  κόσμου  ιχνογραφείται με την Ευρωπαϊκή Δύση στη μια πλευρά, όπου ο στρατηλάτης Καρλομάγνος έχει επεκτείνει τη φραγκική αυτοκρατορία σχεδόν παντού. Σύμμαχο στη μάχη της επέκτασης έχει την παπική συναίνεση. Εκπρόσωπο του Θεού ονόμασε τον Γερμανό κυρίαρχο η παποσύνη και έτσι εξάγνισε αυτόματα τις βάρβαρες μεθόδους, εξασφαλίζοντας  για τον εαυτό της σαν άθροισμα οπαδών τους κυριευμένους  λαούς. Στην ανατολική   πλευρά του κόσμου, στο Βυζάντιο, η εικονομαχία χώριζε τον λαό, ανάμεσα σε κείνους που λάτρευαν το ξύλο της ζωγραφιάς και εκείνους που πολεμούσαν τον κρυμμένο κίνδυνο ειδωλολατρίας. Και άπαξ και ο Ροΐδης ορίζει τη χρονική στιγμή  ξεκινά  να στηλιτεύει με τα γραφόμενα του, με οξυδέρκεια και πνευματώδεις αστεϊσμούς, την ατμόσφαιρα στα  κύρια γεωγραφικά σημεία δράσης της εποχής. Γερμανική Σαξονία, Αθήνα, Ρώμη. Βάζοντας στη θέση της ηρωίδας μια γυναίκα διαφορετική, την παρακολουθεί από τα μικράτα  μέχρι το τέλος της, σατιρίζοντας ανελέητα κάθε τι. Η Ιωάννα γυρνά τη γη, που τότε θεωρείται επίπεδη, κυριολεκτικά ανάποδα. Έτσι πέφτουν όλοι, εκτός από την ίδια που ίπταται ξεπερνώντας με την ευφράδεια, τη σοφία, την πονηριά, την ομορφιά, την διπλωματία και την απατεωνία κάθε μεσαιωνικό εμπόδιο. Σε κάθε πρόταση του βιβλίου, η Ιωάννα κερδίζει τα εύσημα και κατακτά κάθε  περιβάλλον, από εκείνο της λαϊκής αμορφωσιάς έως το παπικό της διαφθοράς, μαζί με όλα τα ενδιάμεσα. Παράλληλα, με φόντο τις περιπέτειες  της, σχολιάζονται ανελέητα τα πάθη της εποχής. Οι μέθοδοι εκχριστιανισμού της βίας και της άγριας καταστολής. Τα μοναχικά τάγματα, μάλλον στρατός παρά γαλήνη. Ο δηλητηριώδης καθολικός κλήρος, η Ρωμαϊκή εκκλησία που πανούργα εν πολλοίς, παράνομη ειδικά, αναγνώρισε σαν συνεχιστή της ρωμαϊκής κληρονομιάς τον Γερμανό βασιλιά αντί του παραδοσιακά δικαιούχου Βυζαντινού αυτοκράτορα. Η κοσμική εξουσία του πάπα, το εμπόριο λειψάνων και αγίων, η σεξουαλική δραστηριότητα  μοναχών και επισκόπων, τα νεοπλατωνικά ομοφυλοφιλικά ήθη των Ελλήνων, η  λατρεία των Εβραίων για τον πλούτο, η απόλαυση που δοκίμαζε ο λαός για την καύση των αιρετικών σαν θέαμα προσφερόμενο για λαϊκή  ψυχαγωγία.  Η Πάπισσα Ιωάννα είναι ένα μυθιστόρημα για τη θρησκεία και τους λόγους της, τον έρωτα και τα πάθη του.  Ο συγγραφέας του, είρωνας, παιγνιώδης, σκωπτικός, χρησιμοποιεί εμπνευσμένα τις λέξεις, τις οργανώνει σε ευφάνταστες παρομοιώσεις και φαρμακερά σχήματα  λόγου. Η γλώσσα του κειμένου δυσκολεύει για τόσες σελίδες όσες χρειάζονται για να την συνηθίσεις και να το απολαύσεις.

Βιολέττα Παπαδοπούλου

Εξαιρετικό βιβλίο, με πολλές ιστορικές αναφορές στον 9ο αιώνα και στην ιστορία της Ευρώπης.

Ο Ροΐδης μας ξεναγεί, αφηγούμενος τις περιπλανήσεις της Ιωάννας, σε μοναστήρια και βασιλικές αυλές, στην Αγγλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, στη Ρώμη και, ειδικότερα, στην έδρα του Πάπα.

Ειρωνικό και πανέξυπνο κείμενο, με συνεχείς εύστοχες παρομοιώσεις, με καυστική κριτική στη θρησκεία, στην εξουσία του κλήρου, με αμφισβήτηση των «καλών» προθέσεων των ιερέων και των μοναχών, των κυβερνώντων, των απλών ανθρώπων και  των γυναικών, μια παρωδία όλων  όσων παραπλανούν και τυφλώνουν τους λαούς, που θέλουν να πλανώνται και να απατώνται, με αντάλλαγμα τη βόλεψή τους  και την ησυχία τους ή και αυτήν ακόμη τη μετά θάνατον σωτηρία!

Χαρακτηριστικό του ύφους του βιβλίου, ένα κομμάτι, όπου αναφέρεται στη ρυπαρότητα του προσώπου του Πάπα, που ήταν το πιο βρώμικο μέρος, αν ήθελε κάποιος να φτύσει, μέσα στον απαστράπτοντα θάλαμο των θαλάμων του.