114 βιβλίο - Γκυστάβ Φλωμπέρ, «Η αισθηματική αγωγή»

 

Βιβλίο 114
Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2017

Πρόταση: Γιώργος Καλιεντζίδης

Ελένη Παπαστεργιάδου 

Για να εμπνεύσει η δημοκρατία πρέπει να είναι σαν τον έρωτα παθιασμένη. Όντας ερωτευμένοι προοδεύουμε. Άραγε μπορεί μια δημοκρατία να ορίζεται από ερωτευμένους ανθρώπους που παθιάζονται, τολμούν, παραδίνονται στον στόχο τους άνευ όρων, δημιουργούν, ονειρεύονται και πεθαίνουν ακόμη για αυτό που αγαπούν;

Βιολέττα Παπαδοπούλου 

Ο Γουσταύος Φλωμπέρ υπήρξε ο συγγραφέας που, όπως λέγεται, άλλαξε τον τρόπο που γράφονταν έως τότε τα μυθιστορήματα. Επηρεασμένος από τον ρομαντισμό, γράφοντας με ρεαλισμό και εκπροσωπώντας τον νατουραλισμό (που ξεκίνησε με τον Εμίλ Ζολά), ο οποίος κινείται στον άξονα τού ότι οι άνθρωποι δρουν σύμφωνα με τα ερεθίσματα του κοινωνικού και του φυσικού τους περιβάλλοντος.

Στην Αισθηματική Αγωγή, αναφέρεται στην Επανάσταση του 1848, η οποία οδήγησε στην Β΄ Γαλλική Δημοκρατία.Αφηγείται την πορεία ενός νέου, του Φρεντερίκ, από την ενηλικίωση έως την ωρίμανσή του, τόσο σε αισθηματικό φιλικο-ερωτικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικο-πολιτικο-επαγγελματικό επίπεδο. Ο Φρεντερίκ, νεαρός εύπορος στην αρχή, ξεκινάει σαν ένας νέος γεμάτος αθωότητα, που καθοδηγείται μόνο από τα συναισθήματά του, πέφτοντας πολλές φορές θύμα ανθρώπων, που θέλουν να τον εκμεταλλευτούν, γνωρίζοντας τον πρώτο και τελευταίο πλατωνικό έρωτα της ζωής του, στο πρόσωπο της παντρεμένης μητέρας δύο παιδιών κας Αρνό. Λέγεται ότι το πρόσωπο της ηρωίδας το εμπνεύστηκε από τον έρωτα που ένιωθε ο Φλωμπέρ για την Ελίζα Σλέλιντζερ, μία παντρεμένη κυρία, 10 χρόνια μεγαλύτερή του.Προχωρώντας όμως, απογοητευμένος και από την μη ανταπόκριση της κας Αρνό και από τις επιφανειακές-κενές σχέσεις των ανθρώπων της τάξης του καθώς και από τον τρόπο που αντιδρούσαν οι συμπολίτες του στις διεκδικήσεις τους στην Επανάσταση του 1848, μετατρέπεται βαθμιαία σε ένα άτομο με χαλαρές ηθικές αξίες, που δεν υπολογίζει αν προκαλεί πόνο ή θλίψη στις γυναίκες που συναναστρέφεται, εκμεταλλευόμενος πλέον και ο ίδιος τις φιλίες ή γνωριμίες του, για να αποκομίσει οποιουδήποτε είδους όφελος. Στο τέλος καταλήγει, μόνος, ώριμος πια, με συντροφιά του τον παιδικό του φίλο Ντελωριέ, να αναπολούν όσα έζησαν και να αποζητούν την αθωότητα της παιδικής τους ηλικίας.

Ο συγγραφέας περιγράφει πολύ ποιητικά και με μεγάλη λεπτομέρεια τη φύση, τις συναθροίσεις, τα σπίτια που πήγαινε ο ήρωας, τις κινήσεις και τα συναισθήματά του.

Ενώ στην αρχή ξεκινάει να μας παρουσιάζει ένα πλάσμα σχεδόν ανίκανο να υπερασπιστεί τον εαυτό του, ζώντας μέσα στις ρομαντικές φαντασιώσεις του, προχωρώντας, μας περιγράφει έναν άντρα, που αντιλαμβάνεται τις παγίδες των σχέσεων, που παίζει με τους ίδιους όρους με όσους τον εκμεταλλεύτηκαν, που αντιμετωπίζει πια τη ζωή του με σκληρό ρεαλισμό, σε σημείο, πολλές φορές, να μας γίνεται αντιπαθής. Ακόμη και τον αμόλυντο έρωτά του για την κα Αρνό, τον βλέπει πια με σκληρή ματιά, όταν βλέπει ότι η γυναίκα που λάτρεψε γέρασε και ξέπεσε. Ακόμη και τον θάνατο του παιδιού του και την εγκατάλειψη της χωριατοπούλας Λουίζας τα ξεπερνάει με αφύσικη κυνικότητα, ενώ κυνηγάει να παντρευτεί κάποια χήρα για την περιουσία της.

Ίσως όλα αυτά να οφείλονται στο γεγονός ότι ο Φρεντερίκ ουδέποτε δούλεψε και πάντοτε περίμενε από κληρονομιές ή έναν πλούσιο γάμο να εξασφαλίσει τη ζωή του. Διάχυτη η ειρωνεία σε όλο το μυθιστόρημα για τους επαναστάτες, τους συντηρητικούς, την υψηλή κοινωνία με τις κενές και συμφεροντολογικές σχέσεις της και την εξουσία που διαβρώνει όποιον την κατέχει.

Το μόνο αρνητικό που βρήκα ήταν τα πολλά πρόσωπα του βιβλίου και οι μακροσκελέστατες περιγραφές για τα πάντα, που με κούρασαν, και νομίζω ότι η έκδοση που διάβασα (εκδ.Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία-μετάφρ.Δ.Ρήσος) δεν είχε καλή μετάφραση.