Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος
μετάφραση: Χαρά Σαρλικιώτη
Βιολέττα Παπαδοπούλου
Βιβλίο αυτοβιογραφικό, που αφηγείται την
εμπειρία του εγκλεισμού του συγγραφέα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και τον
τρόπο διάσωσής του, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
Βιβλίο-γροθιά στο στομάχι και κραυγή στα
αυτιά μας, που μας ταρακουνάει, μας θυμίζει με φρίκη ο, τι μπόρεσε να κάνει,
για ακόμη μία φορά, ο άνθρωπος στον άνθρωπο, όταν ξέχασε την ιδιότητά του αυτή
και πήρε ο θύτης η μορφή του κτήνους, αντιμετωπίζοντας το θύμα (τους Εβραίους
της Ευρώπης), χειρότερα και από το τίποτα.
Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος λοιπόν, θα
πρέπει να λυπόμαστε και να ντρεπόμαστε βαθιά, που τόσα αισχρά συνέβησαν
και συνεχίζουν να συμβαίνουν και που δεν έχουμε την δύναμη ή την θέληση να
βάλουμε πια ένα τέλος στις κτηνωδίες απανταχού της γης.
Το βιβλίο, μέσα από την ψύχραιμη καταγραφή
της περιόδου του Ολοκαυτώματος και των τραγικών συνθηκών, που έζησαν, μέχρι να
θανατωθούν, εκατομμύρια Εβραίοι, χωρίς να εκβιάζει, προκαλεί αμέτρητα ερωτήματα
και προβληματισμούς.
Μερικά από αυτά :
Για το πόσο εύκολα μπορεί να πεισθεί ένα
τμήμα ενός λαού, συγκεκριμένα του γερμανικού, για το ορθό των απόψεων ενός
παράφρονα δικτάτορα και την αναγκαιότητα της εξόντωσης όλων των υποτιθέμενων
εχθρών του, με τον φρικτότερο τρόπο.
Για το αν το υπόλοιπο μέρος των «αθώων»
Γερμανών γνώριζε ή όχι και σιωπούσε.
Για την μη αντίσταση των Εβραίων.
Για το πόσο μπορεί να σκληρύνει ο
άνθρωπος, προκειμένου να επιβιώσει.
Για το πόσο σατανικό είναι να σε
υποχρεωθεί κανείς να απαρνηθεί την ανθρώπινη ταυτότητά του.
Για το αν μπορεί να φύγει ποτέ πάνω από
έναν άνθρωπο που επιβίωσε τελικά, όλη αυτή η αγωνία και ο φόβος που έζησε (μια
που ο συγγραφέας, όσο ψύχραιμα και αν μας δείχνει ότι αντιμετώπισε τα πάντα,
πέρα από την επιφανειακή παρατηρητικότητα και οργανωτικότητά του, δεν απέφυγε
τελικά να βυθιστεί στο πηγάδι της θλίψης του και να αυτοκτονήσει).
Και το πιο ουσιώδες από όλα:
Γι το πόσο ΕΥΚΟΛΑ ΞΕΧΑΣΑΜΕ και
γιγαντώθηκαν πάλι οι ακροδεξιοί, οι φοβικοί, οι ρατσιστές, οι φασίστες
και προσπαθούν να φοβίσουν πάλι όλο τον κόσμο και να τον κάνουν να χάσει ο, τι
με τόσο κόπο κέρδισε τα χρόνια μετά τους πολέμους: την Αξιοπρέπεια,
την Ανθρωπιά και την Αλληλεγγύη.
Σημ.: Συγκλονιστικός ο επαναλαμβανόμενος
εφιάλτης του Λέβι για το ότι γύριζε σπίτι του, διηγόταν στους δικούς του τι
έζησε στο ΄Αουσβιτς, αλλά κανείς δεν τον άκουγε.
Κατερίνα Τσίχλα
Είδος λογοτεχνήματος μαρτυρία. Είδος
κατατεθειμένων προσωπικών βιωμάτων μαρτυρικό. Δεν είναι οι λέξεις που εκφράζουν
την απόλυτη ένδεια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την πλήρη κατάργηση του
σεβασμού για τη ζωή. Είναι ή άλως γύρω από αυτές. Ο συγγραφέας τονίζοντας ότι
δεν ανήκει στην σπάνια κατηγορία ανθρώπων που κατορθώνουν να επιλέξουν με
στοχοπροσήλωση είτε την ενσυνείδητη επιθυμία για ζωή, είτε την ενσυνείδητη
εγκαρτέρηση, μας μεταφέρει στο εξώ-κοσμο σύμπαν του στρατοπέδου του Άουσβιτς.
Παραθέτει τις στιγμές που γυρνάνε από τη μέρα στη νύχτα, αποτυπώνοντας τη φρίκη
ημερολογιακά και στη λεπτομέρεια της. Μιλά καταλεπτώς για την έννοια του
φόβου, που γίνεται τόσος που διαφεύγει από το ίδιο του το νόημα και
καταλήγει να περιορίσει το μυαλό του ανθρώπου στη συγκεκριμένη ανάσα που
περνάει εντός του. Χωρίς καν την προσδοκία για την επόμενη. Οι έγκλειστοι του
στρατοπέδου αναγκάστηκαν να παραδώσουν την αξιοπρέπεια τους, πριν παραδώσουν τη
ζωή τους. Διαμορφώθηκαν σε μια σχεδόν άπνοη μάζα με συλλογική οδύνη και συλλογικά
όνειρα στους ολιγόλεπτους τους ύπνους. Οι λέξεις του ελεύθερου κόσμου αδυνατούν
να αποδώσουν τις αισθήσεις που δημιουργούνται στους εξαθλιωμένους. Λέξεις
υβρίδια αρχίζουν να οργανώνουν τα νέα νοήματα. Η περιγραφή της διαδικασίας
επιλογής για τα κρεματόρια δίνει στους αναγνώστες ψήγματα μόνο υποψίας για τη
ποσότητα του τρόμου που βιώθηκε από τους υποψήφιους. Και όταν κάποιοι ελάχιστοι
κερδίζουν ευνοϊκότερες- παροδικά –συνθήκες διαβίωσης, τότε το απωθημένο στα
βάθη της ψυχής συναίσθημα της θλίψης, ξυπνά με βιαιότητα. Ο κρατούμενος
ενστικτωδώς σταματά να σκέφτεται. Η σκέψη διατηρεί την ευαισθησία, άρα
βασανίζει επιπλέον. Οι φυσικές διαδικασίες πάνω από ένα επίπεδο οδύνης,
εξασθενούν ώστε και να προστατέψουν τον άνθρωπο. Στην εξέλιξη του
βιβλίου, η βιοθείσα εμπειρία μετατρέπεται σε ένα είδος μελέτης.
Καταμετρώνται οι συνιστώσες των στοιχείων, του σε ακραίες συνθήκες
δοκιμαζόμενου ανθρώπινου χαρακτήρα, που οδηγούν στην διατήρηση της επιβίωσης.
Συγκεκριμένες ποσοστώσεις οξύνοιας, προσαρμοστικότητας, υπομονής, απατεωνίας,
ενστίκτου, πανουργίας που με ακρίβεια μικρογραμμαρίων σε δοκιμαστικό σωλήνα
χημικού εργαστηρίου, δημιουργούν συνταγή με αποτέλεσμα επιτυχές. Τη διατήρηση
της αναπνοής. Η συντριβή και ο εκμηδενισμός του ατόμου απόλυτος. Ελάχιστοι
μπόρεσαν να υπερασπιστούν ένα τελευταίο ανθρώπινο δικαίωμα, όταν όλα τα
υπόλοιπα καταπατήθηκαν. Να αρνηθούν τη συγκατάθεση τους.
Χριστιάνα Βέλλου
Βρήκα το βιβλίο "εκκωφαντικά αθόρυβο". Είναι απίστευτο πως οι
συγγραφέας γράφει γι αυτή την θηριωδία του Άουσβιτς που βίωσε ως
κρατούμενος, με τόση ανάλυση, λεπτομέρεια αλλά και τόση ηρεμία. Ρεαλισμός και
ψυχολογικά οξυδέρκεια χαρακτηρίζουν την αφηγητής του Λέβι. Μετά το πρώτο σοκ σε
παρασύρει να διαβάσεις παρακάτω, κι άλλο.
Νοιώθω ότι δεν έχω την εικόνα της κόλασης γραμμένη από έναν συγγραφέα, αλλά
από έναν απλό άνθρωπο.
Πιστεύω ότι αυτή η απλότητα γραφής κάνει το έργο κορυφαίο. Σε αναγκάζει να
δεις με νηφαλιότητα, ψυχραιμία χωρίς συναισθηματισμούς και δράματα, την ιστορία
του εφιάλτη του ναζισμού και ξυπνά την συλλογική μνήμη.
Κρατώ μια φράση του συγγραφέα : ¨Συνέβη μια φορά. Γι αυτό μπορεί και να
ξανασυμβεί.
Κλεοπάτρα Τσάκουρη
Οι μαρτυρίες του Εβραίου συγγραφέα Primo Levi στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, όπου παρέμεινε έγκλειστος
για έντεκα μήνες, είναι συγκλονιστικές στην περιγραφή τους, σ’ αφήνουν άφωνο με
τη δύναμη, την ένταση περιγραφών. Η θέληση, η απόφασή των κρατουμένων να
επιβιώσουν στις σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες δίνουν μηνύματα αισιοδοξίας,
θάρρους μέσα στο θλιβερό, πένθιμο περιβάλλον όπου βρίσκονταν. Οι στιγμές
αλληλεγγύης εναλλάσσονται με τις στιγμές αδυναμίας, που είναι φυσικό να
συμβαίνουν όταν ο κάθε φυλακισμένος εξαθλιώνεται και το μόνο μέλημά του είναι
να έχει ένα πιάτο φαγητό, ρούχα να ντυθεί, παπούτσια να φορέσει και να μην
είναι αυτός που θα τον επιλέξουν για την τελική εξόντωση στους θαλάμους αερίων,
στα κρεματόρια.
Περιγράφει την ψυχική κατάσταση, τον χαρακτήρα των συγκρατουμένων του, με
τρόπο μοναδικό, νιώθει τους φόβους τους, καταλαβαίνει πού μπορεί να οδηγήσουν
τον άνθρωπο οι άδικες συμπεριφορές. Αντιμετωπίζει τον εαυτό του θεωρώντας τον
τυχερό και άτυχο μαζί, ευνοούμενο –λόγω της μόρφωσης και των γνώσεών του ως
χημικού- και αδικημένο, όντας ευρισκόμενος εκεί στο στρατόπεδο, όπου
ο άνθρωπος παύει να είναι άνθρωπος.
Δίνει στοιχεία, γνώσεις, αναφέρεται στη Θεία Κωμωδία του Δάντη, στη
συσχετίζει με όσα διαδραματίζονται στο στρατόπεδο, ανάμεσα στους κρατούμενους,
απέναντι στους κρατούντες εξουσιαστές Γερμανούς ναζί.
Ο τίτλος του βιβλίου «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» μάς δίνει όλο το μέγεθος της
αγωνίας του συγγραφέα για την πορεία του ανθρώπου στη ζωή: ποια είναι, ποια
πραγματικά θα έπρεπε να είναι;
Συμφιλίωση, αλληλεγγύη, καλές ανθρώπινες συνθήκες, επιδίωξη της ευτυχίας
του ανθρώπου ή πόλεμος, αδικία, διακρίσεις, ταξινόμηση ανθρώπων σε δυνατούς και
αδύναμους, εξουσιαστές και φυλακισμένους, μορφωμένους και αμόρφωτους, πλούσιους
και φτωχούς;
Η συμμετοχή κάθε ανθρώπου, κάθε πολίτη του κόσμου στο γενικό καλό, αυτό ας
είναι η απάντησή μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου