94 Τεύκρος Μιχαηλίδης, "Ο μέτοικος και η συμμετρία"

  

Ο μέτοικος και η συμμετρία

Μυθιστόρημα

Τεύκρος Μιχαηλίδης

Πόλις, 2012

21-9-2016

94ο βιβλίο

Πρόταση της Χριστίνας Κελεσίδου

Χριστίνα Κελεσίδου

Το βιβλίο ήταν μια πρόκληση για μένα για δυο λόγους: πρώτον, είναι γραμμένο από έναν καταξιωμένο μαθηματικό ο οποίος έγραψε πολλά βιβλία βασισμένα στην μαθηματική σκέψη, την οποία ήθελα να προσεγγίσω έστω στο απειροελάχιστο. καθώς δεν είχα (ούτε θα έχω) την ευκαιρία να κατανοήσω σε βάθος και δεύτερον, η αναφορά του στον αγαπημένο μου γραφίστα-καλλιτέχνη Έσερ, και ''μαθηματικό χωρίς να το ξέρει''!

Το βιβλίο είχε και άλλες εκπλήξεις για μένα , όπως να γνωρίσω, έστω και επιφανειακά, την εραλδική συμμετρία, την εικασία της κερήθρας, τον Πουανκαρέ, την ομάδα Μπουρμουκί, τον Γκρόθεντικ, τον ενελικτικό μετασχηματισμό, κ άλλα τόσα, βασισμένα σε αληθινά γεγονότα και πρόσωπα τα οποία με ένα στρωτό και κατανοητό λόγο, ο συγγραφέας κατάφερε μέσω της μυθοπλασίας να συγκεράσει τα αληθινά γεγονότα με τον ήρωα του βιβλίου τον μέτοικο, Δημήτρη Αποστολίδη ο οποίος από μικρό παιδί είχε πάθος με τη συμμετρία και μία έμφυτη κλίση για τα μαθηματικά τα οποία αποζητούσε σε όλη του τη ζωή. Έφυγε βίαια από την πατρική του γη τους Ορτάκιους της Μ.Ασίας κατα την διάρκεια των διώξεων από τους Τούρκους στα 1920-1922.

Οι γονείς του σφαγιάστηκαν και το μόνο ενθύμιο που είχε από αυτούς ήταν ένα δερμάτινο σημειωματάριο. Με μόνο εφόδιο αυτό στην τσέπη θα φυγαδευτεί από έναν Ιταλό καπετάνιο στα 14 του χρόνια στη Σιένα της Ιταλίας. Εκεί θα συνεχίσει το σχολείο αλλά εξαιτίας της αντίθεσης του με τον φασισμό καταφεύγει στην Ισπανία, συμμετέχοντας στον πόλεμο με την Ισπανική Δημοκρατία, όπου γνωρίζει και την γυναίκα της ζωής του την Ραχήλ, Εβραία από την Θεσσαλονίκη. Μετά τη επικράτηση του Φράνκο στην Ισπανία φυγαδεύονται στο Παρίσι όπου εμπλέκονται και οι δύο στην αντίσταση εναντίον των Ναζί. Στο Παρίσι, συλλαμβάνουν την Ραχήλ η οποία έγκυος οδηγείται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο ήρωας μας πεθαίνει στο Παρίσι μόνος αφού έχει γνωρίσει τους σπουδαιότερους μαθηματικούς της γενιάς του και ο ίδιος να έχει αναγνωριστεί για τις υπηρεσίες του στην δημοκρατία.

Η ιστορία ολοκληρώνεται και μαζί και η συμμετρία της, με την εμφάνιση της κόρης του ήρωα μας, Ρεβέκας που είχε τελικά επιζήσει η οποία χωρίς να τον γνωρίσει, διατηρούσε την ίδια αγάπη για τα μαθηματικά και την συμμετρία, όπως ο πατέρας της.

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης κατάφερε με ένα ευχάριστο τρόπο να δέσει τα πραγματικά πρόσωπα και ιστορίες με την συγκινητική ιστορία του ήρωα του, τους οποίους δένει και καθοδηγεί ο αφηγητής του βιβλίου. Κύριο νόημα η σημασία της συμμετρίας στη ζωή μας γιατί όπως λέει κ ο ίδιος

''Η άρση της συμμετρίας αποφέρει την κατάρρευση''.

-Βιβλίο για τον ΕΣΕΡ

-Ταινία: «'Ο άνθρωπος που γνώρισε το άπειρο'» Ινδός μαθηματικός, αυτοδίδακτος Ραμανουτζάν, στα 1913 πηγαίνει στο Κέμπριτζ Αγγλίας μετά την πρόσκληση ενός καθηγητή το οποίο υποδύεται ο Jeremy Irons. Η θεωρία του Ρ. Απεδείχθη και υπάρχει έδρα με το όνομά του. Ο ίδιος πέθανε νέος στην Ινδία

 -Μιλώντας στην Άννα για τα μαθηματικά

 -Τα μαθηματικά που παράγει μια κοινωνία είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη δομή και το χαρακτήρα της.

 -Ναός της συμμετρίας Αλάμπρα!

 -Λωρίδα του ΜOBIUS

 -Mετάξι Ετκεκτζόγλου υπάρχει στον Βόλο 

Βιολέττα Παπαδοπούλου

Μέσα από την αφήγηση του Δημήτρη Αποστολίδη, ευφυέστατου μαθηματικού μυαλού και παρατηρητή-υμνητή της συμμετρίας των πάντων στη φύση, μυούμαστε στη μαγεία των μαθηματικών, στη φιλοσοφία τους, ενώ παράλληλα βλέπουμε να ξεδιπλώνεται μπροστά μας η ιστορία του 20ού αιώνα.

Η συμμετρία αυτή συναντάται παντού (από τις σφήκες και τις μυρμηγκοφωλιές, μέχρι τις πατημασιές μας στην άμμο ή τα σχέδια των αραβουργημάτων.

Όταν όμως χαθεί, όπως π.χ. σε έναν πόλεμο, τότε έρχεται η καταστροφή, όπως μας λέει ο Αποστολίδης.

Μαζί του γνωρίζουμε το κίνημα των Μπουρμπακί ( με το θεώρημα :όλα είναι δομή), τον χαράκτη ΄Εσσερ, τον μαθηματικό Γκρόθεντικ, τον Μπέπι Λεβί, την θεωρία της ανάκλασης, την απειρία των ακέραιων αριθμών και τόσα άλλα γοητευτικά, ανθρώπους ή θεωρίες, σχετικά με την φιλοσοφία των μαθηματικών.

Ο Αποστολίδης, όπως μας αφηγείται ο συγγραφέας, βρήκε τελικά την όποια χαρά στην απομόνωση, στην αμφισβήτηση, στην παρατήρηση και στην απουσία οποιασδήποτε επαφής του με κάθε μορφής εξουσία, που μολύνει τον άνθρωπο, κάνοντάς τον να προδίδει τα πάντα.

Παντελής Τρακίδης

Ένα βιβλίο που πραγματικά τρέχει σαν ποτάμι κι αν αφεθείς να σε παρασύρει το ρεύμα του σίγουρα θα το ευχαριστηθείς. Αναμφισβήτητα ο συγγραφέας καταφέρνει  από την πρώτη σελίδα, να κινήσει την περιέργεια του αναγνώστη με την θαυμάσια περιγραφή αυτού του παράξενου ανθρώπου, του Δημήτρη Αποστολίδη, που είναι και ο βασικός ήρωας του βιβλίου. Το ενδιαφέρον του αναγνώστη συνεχίζεται αμείωτο με την διήγηση της ζωής του που ξεκινά από τα βάθη της Ανατολής – το Αντάπαζαρ –  της Μικράς Ασίας και το γενεαλογικό του δέντρο. Περιγραφές όμορφες που αποδίδουν απόλυτα την διαφορετικότητα, του μικρού Δημήτρη, και την παράξενη αγάπη, εμμονή θα έλεγε κανείς, για την τάξη και τη συμμετρία. Μια τάξη που θα διαταραχθεί από το μένος των Νεότουρκων για εθνοκάθαρση και θα οδηγήσουν τον μικρό Δημήτρη, μετά την σφαγή της οικογένειας του – ως μέτοικο πλέον – στην Σιέννα της Ιταλίας, για να ξαναζήσει την βαρβαρότητα, από τους μελανοχιτώνες του Μουσολίνι, αυτή τη φορά. Στη συνέχεια η μοίρα και τα γεγονότα τον οδηγούν μέσα στις μάχες του Ισπανικού εμφύλιου, όπου θα βρει τον έρωτα της ζωής του στο πρόσωπο της Ελληνοεβραίας Ραχήλ  και από εκεί στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς Παρίσι. Μια αιματοβαμμένη Ιστορική πορεία που διατρέχει, σχεδόν, τον μισό εικοστό αιώνα – ιστορικά τεκμηριωμένη -  και συνυφασμένη υπέροχα, με όλα τα μαθηματικά τεκταινόμενα της Ευρώπης, που αποτελούσαν το πάθος του ήρωα, αλλά, ταυτόχρονα και μεγάλες μορφές των μαθηματικών, της τέχνης κλπ. όπως ο Έσερ, Γκροθέντικ, Μπέπο, Μπουρμπακί και άλλους.

Καταπληκτικά, επίσης θίγονται θέματα, όπως τα λάθη του ΚΚ και την διαμάχη Σταλινικών, Τροτσκιστών με αποτέλεσμα τον άδικο θάνατο εκατοντάδων «συντρόφων» πριν προλάβει να στεγνώσει καν το αίμα από τις πληγές που προκάλεσαν ο Φράγκο και ο Χίτλερ.

Ακόμη, το πώς τα νεαρά, προικισμένα, ανοιχτά μυαλά – όπως αυτά που αποτελούσαν τον πυρήνα «Μπουρμπακί» - μετατρέπονται σε αδιάλλακτους, στενόμυαλους ακαδημαϊκούς  μόλις περάσουν λίγο τα χρόνια και γίνουν εξουσία.  Πράγμα που φυσικά βλέπουμε σε κάθε τομέα της ζωής.

Το τέλος του βιβλίου είναι μια ακόμη έκπληξη, που προκαλεί συγκίνηση, με την απρόσμενη εμφάνιση της κόρης  του Αποστολίδη.

Το βιβλίο θεωρώ πως είναι καλογραμμένο, έχει μια λιτή, μαθηματική θα έλεγα γραφή, χωρίς τίποτε περιττό να το βαραίνει. Είναι ίσως από τα λίγα βιβλία που συνάντησα και δεν είπα μέσα μου «αν έλειπαν πενήντα, εκατό σελίδες, θα ήταν καλύτερο » Βλέποντας μέσα από τα μάτια του Αποστολίδη, ένοιωσα να βλέπω κι εγώ με διαφορετικό μάτι τα μαθηματικά και να ψάχνω να βρω τη συμμετρία σε κτήρια, αντικείμενα, φωτογραφίες και γιατί όχι στον τρόπο ζωής. 

Ντίνα Παπαδοπούλου

Ένα βιβλίο καλογραμμένο, που διαβάζεται εύκολα και ευχάριστα. Αν θες όμως  να καταλάβεις περισσότερα και να ανατρέξεις στα πρόσωπα και στα γεγονότα, που αναφέρει, η κατάσταση περιπλέκεται. Με πολύ ενδιαφέρον έψαξα να βρω περισσότερα κυρίως για τους Έσερ και Γκροθέντικ και χάρηκα που το έκανα. Είναι όμως ένα μεγάλο μειονέκτημα του βιβλίου που περνά εντελώς δημοσιογραφικά από τα πιο σημαντικά γεγονότα του 20^ου αιώνα Μικρασιατική καταστροφή, γενοκτονία των Αρμενίων, Ιταλια-φασισμός-Μουσολίνι, Ισπανικός εμφύλιος, 2^ος παγκόσμιος πόλεμος, Μάης του 68, για να αναφέρω μόνο μερικά. Αυτό πραγματικά με ενόχλησε. Ακόμα αρκετές φορές  μιλάει για τα αυτονόητα π.χ. «η εξουσία διαφθείρει».

Χάρηκα που γνώρισα καλύτερα τον Αλέξανδρο Γκροθέντικ και την στάση του απέναντι στην επιστήμη  αλλά και την ζωή, ένας μέγας μαθηματικός και ειρηνιστής , αλλά και αγωνιστής. Στάθηκα με ενδιαφέρον σε κάποιες επισημάνσεις του σελ. 248 «Η λογοκρισία, η αυθαιρεσία, η εξόντωση των αντιφρονούντων, είτε στην πολιτική είτε στην επιστήμη, έχουν την ίδια φύση και τον ίδιο χαρακτήρα», και στη σελ. 249 όπου μιλά για τους Μπουρμπακί, στο βιβλίο του «Σπορά και συγκομιδή»  λέει καταλήγοντας, πως από την αρχική συλλογικότητα «όταν έγιναν σημαντικά άτομα, ισχυρά με κύρος,  αυτό σκότωσε την αθωότητα, αυτό έσβησε την σπίθα». Πικρές αλήθειες, που συμφωνώ με αυτές.

Ελένη Παπαστεργιάδου

Μια διαδρομή από την ασυμμετρία έως την απόλυτη συμμετρία. Μια ταλάντωση από την ισορροπία στην απόλυτη καταστροφή.

Έτσι είναι, γιατί δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Η ολοκληρωτική καταστροφή διαδέχεται την ήρεμη συμμετρία. Και πάλι η απόλυτη συμμετρία προετοιμάζει την ασυμμετρία, που θα φέρει την αλλαγή την πρόοδο.

Ένα δίδαγμα ζωής μέσα από τα Μαθηματικά και την Γεωμετρία, με στοιχεία μουσικότητας, χορογραφίας και χρωματιστών σκηνικών.

Νίκος Ματενίδης

Πίσω από το παρόν, υπάρχουν αλλεπάλληλα στρώματα ιστορικής μνήμης (Αλαίν Ντε Μποτόν). Έτσι, Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης όπως και κάθε επιστήμονας, ψάχνει το παρελθόν, ώστε να κατανοήσει το παρόν. Ως άριστος εκπαιδευτικός, γνωρίζει να μεταφέρει γνώση. Μα, και σαν καλός παραμυθάς σε βάζει στον μαγικό κόσμο τού μύθου. Γνώστης της αρμονίας και των αναλογιών, με μαεστρία, σε κάθε παρουσία τών προσώπων, κάνει μια ιστορική βουτιά στην καταγωγή τους. Το ίδιο και όταν παρελαύνουν οι τέχνες και η τάση αυτών στην μεσευρώπη.  Διαβάζοντας, αναρωτιέμαι εάν τον είχα καθηγητή μου, μήπως ακολουθούσα τα μαθηματικά;