2 Βιβλίο - Γιάννης Μακριδάκης, " Ήλιος με δόντια" / Οι αναγνώσεις μας (1ος χρόνος)

Γιάννης Μακριδάκης, Ήλιος με δόντια

Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, 2010

2-11-2011
Βιβλίο 2ο

Πρόταση της Ανθής Καραμανλή

Μαρία Ντόντση

«Τίποτε δεν σε κάνει τόσο κακό

όσο η δυστυχία». 

ΣΤΑΝΤΑΛ

«Ω μητέρα / με τα πολλά πρόσωπα / σ' εσένα βαδίζω /

που με εξαίσιο τρόπο / τρέφεις θηρία». 

ΜΑΡΙΑ ΛΑ'Ι'ΝΑ 

Μια ιστορία, αναζητώντας την χαμένη αθωότητα, τις ελάχιστες εγγυήσεις των σχέσεων, που έχουν κι αυτές χαθεί, με απώτερο αίτημα την ανεύρεση της Αγάπης. Μέσα σ' ένα κλίμα θανάτου, έξοδοι του κεντρικού ηρώα, υπογραμμίζουν την αποξένωση από το περιβάλλον του, πράγμα που εντονότερα το αισθητοποιεί η εχθρική στάση των τρίτων απέναντι του κι ας αναζήτα συνεχώς απεγνωσμένα την παρουσία του Άλλου, χωρίς να μπορεί να συναντήσει τον διπλανό του. Η μόνωση αποτελεί για τον ηρώα συνθήκη ύπαρξης, αλλά και η καταδίκη του να κινείται μέσα σε μια άβυσσο, χωρίς ανάπαυση και διέξοδο.

Από την πρώτη σελίδα βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα συνεχές παραλήρημα, σ' έναν λόγο πληθωρικό, προσπαθώντας ο ήρωας να βρει τη συνεχεία της μνήμης του τέλους της ιστορίας του, μεταδίδοντας μας την επιθανάτια αγωνία του. Μια ζωή καμωμένη από λιγοστό φως, μισοσκόταδο και σκοτάδι. Οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους δίνουν τον τόνο, έντονα χρωματισμένες από το γεγονός, ότι δεν είναι η προοπτική της ζωής, αλλά του θανάτου που δεσπόζει. Τις χαρακτηρίζει δυστυχία, σκληρότητα κι απανθρωπιά. Βλέπεις και το φως, πνοές τρυφερότητας και συμπόνιας, που δεν αλλάζουν όμως την ασφυκτική ατμόσφαιρα του μισούς και της σκληρότητας.

Ο ήρωας αφού χόρτασε γκρεμούς, δικαιώνεται ως απών πια.

Χριστίνα Βουμβουράκη 

Μια φορά και ένα καιρό περιδιάβηκα μια παιδική ζωγραφιά. Μια ζωγραφιά με φρούρια και δράκους, με βασιλιάδες και πολεμιστές. Μα το πιο θαυμαστό: με ζωές σαν… όχι σαν μπομπίνες, όχι. Σαν χρωματιστές αποκριάτικες κορδέλες. Ναι! Κολλημένες γερά μεταξύ τους. Που αν τις φυσήξεις, αργά ή γρήγορα, ουπς! Μεμιάς ξετυλίγονται άγαρμπα ή με χάρη, αναλόγως την περίπτωση, αλλά χωρίς να ξεκολλούν η μια από την άλλη.

Μια ζωγραφιά με σκοτάδια φωτεινά. Και με έναν με ήλιο να φτύνει τα δόντια του χαιρέκακα στο πλήθος. Γιατί αυτό που αγαπάμε, αυτό πιο πολύ να μας κάνει ευάλωτους; Ποντίκια εμείς, και αυτό· το τυρί στη φάκα μας. Κλαπ! 

Ακολούθησα τα πετραδάκια που βρήκα στο δρόμο αφημένα:

• τον πανηγυρικό θάνατο της μάνας και την «αναποφάσιστη» Σμύρνη
• τις πομπές του πατέρα και το βρακί των «παστρικών» 
• το άχτι (φτου) στους Εγγλέζους και τα εκτεθειμένα φοιτητικά οπίσθια
• τον χαμένο πίσω από τα δάκρυα βασιλιά και την απολεσθείσα ημερομηνία απόφασης
• τον μονομερή εορτασμό της απόλυσης από το στρατό και το σινιάλο στο πουθενά

Ανηφόρες και κατηφόρες, ο δρόμος μακρινός. Και να που έφτασα σε ένα κλειστό δωμάτιο. Λήψη εσωτερική: Ρασοφόρος εξομολογείται μπροστά σε καθρέφτη ντουλάπας: «Ναι εγώ είμαι αυτός. Ο Κωνσταντής  με το όνομα». Κι όμως, να που δεν είσαι αυτό που νόμιζα και αυτό που ξέχασες δεν το ήξερες ποτέ. Όχι, δεν φταις. Και δεν πειράζει.   

Ελένη Παπαστεργιάδου

Ο ήρωάς μας αποδέχτηκε  από νεαρή ηλικία τη διαφορετικότητά του, σε σημείο ενοχοποίησης. Είχα την αίσθηση, καθ' όλη την διάρκεια, μιας εικόνας  ενός «παιδιού ως το τέλος»  που το χτυπούν βίαια με διάφορα αντικείμενα και δεν αισθάνεται τίποτα! Έχει παραδοθεί σε κάθε ρατσιστική εκδήλωση, που είναι πεπεισμένος ότι το αξίζει. Η απόρριψη που νιώθει είναι τόσο μεγάλη, όσο και η ανάγκη του για αγάπη και στοργή. Αφού λοιπόν δεν την εισπράττει, τη χαρίζει απλόχερα παντού με κάθε τίμημα. Με την απέραντη από αγάπη ψυχή του, συγχωρεί το άδικο κάθε στιγμή που το νιώθει.

Εξαιρετική η περιγραφή που κάνει κατά τον βομβαρδισμό: «τα έφτυνε όλα καταπάνω μου σαν χαλασμένα δόντια» (κορυφαία στιγμή για μένα). Αυτή τη θεατρική σκηνή, που με πόνεσε, απάλυνε μέσα μου η ζωγραφιά της Στεφανίας! Ιδιαίτερα τα πλοκάμια του χταποδιού που αγκαλιάζουν τον Κωνσταντή με στοργή!

Μαρία Τριανταφυλλίδου

Εξαιρετικός ο συγγραφέας!

σκέψεις στο ΘΕΜΑ, στην ΠΛΟΚΗ

Ένα ιστορικό-ηθογραφικό μυθιστόρημα.

Χαρακτήρες μοναχικοί, βαθιά συναισθηματικοί, αξιοπρεπείς στη διαφορετικότητά τους. Συνεπείς στο ένδυμα που τους δόθηκε πετυχαίνουν ακόμη και την αποστασιοποίηση από τη μομφή που ίσως να τους καταμαρτυρείται.

Μου «μίλησαν» τα σημεία:

«Σα στρίψαμε όμως στην πλατεία του Φρουρίου με τη μαρμαρένια βρύση και μπήκαμε στη μεγάλη στριφογυριστή γαλαρία της πύλης, εκεί που δεν είχε πια σπίτια με μέγαιρες στα παράθυρα παρά μονάχα ντουβάρια με πέτρες και χώματα, στάθηκε η κυρία Μάγδα στα σκοτεινά, λίγο πριν την έξοδο στο φως της Χώρας, και με περίμενε κοιτώντας ίσια μπροστά, δίχως καθόλου να στρίψει κατά μέσα. όταν έφτασα πλάι της λαχανιασμένος και μουσκεμένος από τα δάκρυα και τις μύξες, σήκωσε μόνο το χέρι της, χάιδεψε το κεφάλι μου δίχως να πει λέξη, αναστέναξε και με κοίταξε στοργικά. Τα μεγάλα της μάτια ήτανε υγρά και φεγγοβολήσανε στο απόφωτο που έφτανε ως εκεί. Με μια απότομη κίνηση βγήκε γοργά από την πύλη και δεν ξαναγύρισε να δει κατά πίσω. Την κατάπιε το φως της Χώρας.», ιδιαίτερα όταν τα παραπάνω αποτελούν κομμάτι μιας αφήγησης, μιας ανάμνησης. Απέραντη η μοναξιά, συντροφευμένα τα συναισθήματα «...δίχως αυτόν αλλά γιʼ αυτόν».

Μία φράση που δικαιώνει τον Κωνσταντή, τη Μάγδα, τον Ιωακείμ, την κυρά Δέσποινα, το Νικόλα, το Νικόλα...

Εξαιρετική εντύπωση μου έκανε η ΤΕΧΝΙΚΗ του συγγραφέα:

• Κρατά τελείως καθαρή την άρθρωση της ιστορίας του.
• Με έμμεσες νύξεις-τεχνάσματα διατηρεί το ενδιαφέρον συνεχώς αποκαλύπτοντας τις εκπλήξεις απανωτές στο τέλος.
• Χρησιμοποιεί μια γλώσσα ιδιότυπη, κάπως ιδιωματική, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί       «προφορική» «χτίζοντας» έναν ιδιότυπο χαρακτήρα, ιδιαίτερα του πρωταγωνιστή της ιστορίας, που αλλάζει, όμως, όταν αλλάζει και το πρόσωπο που πρωταγωνιστεί. Θεωρώ ότι είναι μια τεχνική που μεταχειρίζεται ο συγγραφέας για να μιλήσει απλά, απλοϊκά, ελεύθερα, χωρίς φραγή, για να μην έχει ο ίδιος, όχι την ευκαιρία, αλλά την υποχρέωση να κρίνει ή να κριτικάρει την εξέλιξη της ιστορίας και τα πρόσωπα που συμμετέχουν σʼ αυτήν. Μπαίνει πολύ καλά στο «πετσί» του χαρακτήρα που χρησιμοποιεί. Ο τύπος της κουβέντας για τον Κωνσταντή έχει εκείνα τα γυναικεία χαρακτηριστικά της «ελαφράς» αφήγησης που κάνει πειστικό τον πρωταγωνιστή του. Ωστόσο, η γλώσσα γίνεται πιο στιβαρή, προσαρμόζεται, όταν αλλάζουν οι ρόλοι και παίρνει άλλο πρόσωπο, ο Νικόλας, το κουβάρι για να το ξετυλίξει.
• Επίσης, αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο, χωρίς να παρεμβάλλει άλλους, ούτε καν ως απλή παράθεση διαλόγου, παρά περνάει από το φίλτρο του ενός, του αφηγητή, τις δράσεις ή τις δραστηριότητες των άλλων που συμμετέχουν στην αφήγηση. Απευθύνεται στον αναγνώστη-ακροατή απευθείας σε δεύτερο πρόσωπο και τον βάζει έμμεσα να συμμετέχει ως ακροατής, λες και δε γίνεται αλλιώς παρά να ακούει όσα του διηγούνται τα πρόσωπα της ιστορίας.
• Η παρεμβολή της γνωμάτευσης του γιατρού είναι ένας ευφυής τρόπος να ερμηνεύσει τις επιλογές του συγγραφέα, αλλά και να συμπυκνώσει την πλοκή και την εξέλιξη της ιστορίας.
• Ακόμη και η ολιγόλογη ιστορική αναφορά στο τέλος της μυθιστορίας, ως καταληκτικό κομμάτι της, δείχνει τη συνέπεια του συγγραφέα και την απόφασή του να υπηρετήσει αντικειμενικά το θέμα του.

Ματενίδης Νικόλαος
ΜΕΡΟΣ ΜΑΓΝΗΤΟΤΑΙΝΙΑΣ. Η ΜΑΣΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΦΑΛΗ. 

Τώρα που θυμάμαι, εάν είχαμε κι' άλλους σαν εμένα στη χώρα, θα μας έβαζαν όλους σ’ ένα σπίτι.

Σαν τις «παστρικές», τους ευλογούντες, κι' αυτούς που είχαν το μίασμα του κομμουνισμού.

Ήταν θέμα αριθμητικής.  Βεβαίως. 

Παιχνίδια παίζει η μνήμη μου.  Τότε που έπρεπε να ανατρέψω και στάθηκα μετέωρος έξω από τα τείχη του φρουρίου, χρειάστηκε ένα σκίρτημα ψυχίατρο ίδιο αυτό που μ’ έκανε να αδιαφορώ και για την πομπή του βασιλιά.

Αμαρτία θα πάρω, τι θύμησες είναι αυτές; Τότε που επισκέφτηκα το ψυχιατρείο για να ευλογήσω τους αρίστους. Βλέπω να βάζουν μέσα μια γυναίκα που φώναζε ότι οφείλει την ζωή της στην καλοσύνη των ξένων. Θεός φυλάξει, να εξαρτάσαι από τους ξένους;   Α πα πα.

Στεφανία Βελδεμίρη

Δεν χωνεύω καθόλου τους παπάδες. Λατρεύω όμως τους τρελούς. Έτσι διάβαζα τις αναμνήσεις του παπά σχεδόν με μισή καρδιά. Με του που κατάλαβα για τα καλά ότι έχω να κάνω με τρελό, μόνο που δεν πήγα να πάρω ράσο. Αγαπώ να αλλάζω γνώμη όταν υπάρχει λόγος και αυτή η αλλαγή από αντιπάθεια σε συμπάθεια μου άρεσε πολύ. Ήταν ωραία. Δεν ξέρω αν μου αρέσει η «παιδική»  ματιά της Ιστορίας, που είναι όμως τόσο έξυπνα διατυπωμένη, έτσι που καθώς την διαβάζω,  «βγαίνω»  από τον Κωσταντή και βλέπω τον συγγραφέα μπροστά στον υπολογιστή του. Μου αρέσουν οι ωμές παιδικές αναμνήσεις, αρκεί να μην είναι τυλιγμένες στο χρυσόχαρτο εξυπνάδας του ενήλικα. Ίσως αν δεν υπήρχε το ιστορικό κομμάτι της χώρας να μην μου έβγαινε και τόσο αυτό το συναίσθημα. Το βιβλίο, αφού το ολοκλήρωσα, μου άρεσε. Ίσως να μην ήθελα να είναι τόσο επεξηγηματικό στο τέλος. Έμοιαζε σε κάποια σημεία με λυσάρι. Οι ιστορίες των ανθρώπων είναι τόσο πιο συγκλονιστικές από τα ιστορικά γεγονότα και, μα την αλήθεια, αυτό το δίνει πολύ δυνατά το βιβλίο.

Δεν ξέρω κατά πόσο είναι νορμάλ, αλλά επειδή συχνά ζωγραφίζω... τις λέξεις που αγαπάω, στέλνω μια ζωγραφιά μου, που έγινε μόλις ακούμπησα κλειστό, διαβασμένο το βιβλίο στο τραπέζι.

Χριστίνα Κελεσίδου

Διάβασα το βιβλίο με μεγάλη ευχαρίστηση και ενδιαφέρον από την αρχή ως το τέλος. Συμφωνώ με όλα αυτά που γράψανε οι συναναγνώστες μας και δεν θα ήθελα να  επαναλάβω η να προσθέσω κάτι ακόμη πάνω στην τεχνική του συγγραφέα. Αυτό όμως που μου άφησε το βιβλίο  είναι ένα δίδαγμα που πήρα,  ότι θα πρέπει να προσέχουμε πολύ τις ματιές μας, γιατί οι ματιές μας προέρχονται κατευθείαν από την ψυχή μας και οι άνθρωποι γύρω μας τις αντιλαμβάνονται. Ας προσέχουμε λοιπόν και ας είναι οι ματιές μας πιο τρυφερές, συμπονετικές και γιατί όχι με αγάπη για όλους τους συνανθρώπους μας! 

Κύριε Καλιεντζίδη καλησπέρα,

αισθάνομαι την ανάγκη να σας ευχαριστήσω για την χθεσινή συνάντησή μας στη λέσχη καθώς επίσης και για το «δώρο»  που μας κάνατε με τη παρουσία του συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη και τη συζήτηση που ακολούθησε.  Είναι πολύ ωραίο να διαπιστώνεις ειδικά στην παρούσα κατάσταση ότι υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που δουλεύουν με  μεράκι, κέφι  και καλή διάθεση και δημιουργούν πολιτισμό αθόρυβα μεν αλλά πολύ ουσιαστικά. Σας αξίζουν συγχαρητήρια.

Όσον αφορά το βιβλίο που διαβάσαμε τα περισσότερα από τα σχόλια που ακούστηκαν με βρίσκουν σύμφωνη. Θα  ήθελα να σημειώσω επιπλέον ότι είναι ιδιαίτερα συγκινητικό που ένας τόσο νέος συγγραφέας, με το μυθιστόρημά του «Ήλιος με δόντια»,  περιγράφει εκπληκτικά και πολύ ανθρώπινα την ιδιαιτερότητα του ήρωά του σε μια κοινωνία και μια εποχή που δεν έζησε, αλλά την μεταφέρει τόσο αξιόπιστα και τόσο αληθινά. Μπράβο στον κύριο Μακριδάκη, που «έσκυψε»  με τόσο ενδιαφέρον και τρυφερότητα και απέδωσε, με μιαν ευφυή τεχνική γραφή, γεγονότα ιστορικά, παντρεμένα με σοβαρά  κοινωνικά προβλήματα όπως η ομοφυλοφιλία και η περιθωριοποίηση.   

Με εκτίμηση

Χριστιάνα Βέλλου