Η λέξη (39.5) της Χριστίνας Κελεσίδου (Σεπτέμβριος 2017): "τα πουλιά"

Η λέξη του μήνα

Τοιχογραφία από την Άνοιξη με τα πουλιά της Σαντορίνης

Χριστίνα Κελεσίδου, "Τα πουλιά"- Η δική μου προσπάθεια στο μετάξι

"Τα πουλιά στην Ιλιάδα βοηθούν τους πολεμιστές και τους βασιλείς στη λήψη δύσκολων αποφάσεων και για να ικανοποιήσουν τη βασική ανθρώπινη ανάγκη της αυτοεκτίμησης και της ασφάλειας".

Αυτό είναι το συμπέρασμα μια νέας διδακτορικής διατριβής από το Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ που αναλύει 35 περιπτώσεις εμφάνισης πτηνών, όπως παρουσιάζονται στην Ιλιάδα του Ομήρου.

Στο αρχαίο έπος, οι θεοί χρησιμοποιούν τα πτηνά να μεταμφιέζονται και να γίνονται πομποί μηνυμάτων για τον άνθρωπο.

Ομοίως, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα πτηνά, όπως και τα σημεία και τα σύμβολα για ερμηνεία ως προς τις προθέσεις των θεών, αλλά και των ανθρώπων, για το μέλλον.

Ως εκ τούτου, τα πουλιά έχουν ένα πολύ σημαντικό διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των ανθρώπων και των θεών τους.

«Τα πουλιά έχουν κεντρικό σκοπό στη δομή της Ιλιάδας. Συχνά εμφανίζονται σε επικίνδυνες και σημαντικές καταστάσεις του πολέμου και πριν από διενέργεια επικίνδυνων επιχειρήσεων. Λαμβάνοντας ένα θετικό μήνυμα από τους θεούς μέσω των πουλιών, οι πολεμιστές, ενισχύουν το πολεμικό τους πνεύμα και την ικανότητα για αίσια έκβαση του πολέμου και παρέχεται η αίσθηση ότι το πνεύμα του Θεού είναι μαζί τους», σημειώνει η συντάκτης της διατριβής Καρίν Γιόχανσον.

Στη διδακτορική διατριβή της, η Johansson, προσδιορίζει τα διαφορετικά είδη πουλιών που περιλαμβάνονται στην Ιλιάδα και  έχουν επιλεγεί  προσεκτικά για να ταιριάζουν στις ιδιαίτερες συνθήκες που εμφανίζονται.

Τα πιο κοινά είδη είναι ο Πετρίτης (είδος γερακιού που απαντάται σε όλη την Ελλάδα), αγριοπερίστερα των βράχων, ο χρυσαετός, αλλά και ο λεγόμενος γυπαετός, που δεν συναντάται συχνά σήμερα.

«Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι τα πουλιά χρήζουν προσοχής στην συμπεριφορά και στα χαρακτηριστικά τους. Τα συγκεκριμένα  που επιλέγονται μεταφέρουν συγκεκριμένες πληροφορίες. Αν παραμελήσουμε αυτές τις λεπτομέρειες χάνουμε πολύ σημαντικά τμήματα των μηνυμάτων», τονίζει η Karin Johansson.

Η έρευνα για τα πουλιά που αναφέρονται από τον Όμηρο είναι μοναδική, δεδομένου ότι η προηγούμενη έρευνα είχε εστιασθεί κυρίως στον συμβολισμό των λειτουργιών των πουλιών και για το πώς ένα πουλί μετασχηματίζεται σε θεό ή πρέπει να ερμηνευθεί με μεταφορική έννοια.

Στις ορνιθολογικές ταυτότητες  και συμπεριφορές καθώς και τα χαρακτηριστικά των πουλιών δεν είχε δοθεί μεγάλη προσοχή κατά το παρελθόν.

Η διατριβή της Γιόχανσον ρίχνει φως στο πώς τα πουλιά στην Ιλιάδα αμφισβητώντας  τη σύγχρονη επιστημονική διαίρεση της «φύσης» και του «πολιτισμού» και σε κάποιον βαθμό τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, δεδομένου ότι στα πουλιά αποδίδεται πέρα από την σύγχρονη ζωολογική έννοια το βαθύτερο νόημα των σημείων και των συμβόλων ταυτόχρονα.

«Εστιάζοντας την προσοχή μας στα πτηνά της Ιλιάδος, μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τις βαθύτερες επιθυμίες, τα ανάγλυφα και τους φόβους των ανθρώπινων χαρακτήρων, βοηθούν, επίσης, να κατανοήσουμε πόσο βαθιά ριζωμένα είναι τα πουλιά  στην ατομική ζωή του ανθρώπου και στον τρόπο της σκέψης του.

Οι καταστάσεις και τα γεγονότα στην Ιλιάδα εστιάζονται γύρω από τον πόλεμο αλλά και τους κινδύνους στη ζωή,  και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως τα πουλιά είναι πολύ σημαντικά στους χαρακτήρες των ανθρώπων σε τέτοιες καταστάσεις», σημειώνει η Γιόχανσον.

University of Gothenburg – summary of the thesis Karin Johansson