44 Βιβλίο - Μπέρνχαρντ Σλίνκ, "Διαβάζοντας στη Χάννα" (3ος χρόνος)

Bernhard Schlink,  Διαβάζοντας στη Χάννα
μετάφραση: Ιάκωβος Κοπερτί

Εκδόσεις Κριτική, 1999

20-11-2013

Βιβλίο 44ο

Πρόταση της Βιολέττας Παπαδοπούλου

Βιολέττα Παπαδοπούλου

Ο Σλίνκ είναι ο πιο πολυδιαβασμένος εκπρόσωπος της σύγχρονης γερμανικής λογοτεχνίας. Γεννήθηκε στο Μπίλεφελντ το 1944 και είναι ο μικρότερος από τα 4 παιδιά ενός γερμανού καθηγητή θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της  Χαϊδελβέργης-που έγινε πάστορας όταν έχασε τη δουλειά του εξ αιτίας των ναζί- και μιας ελβετίδας θεολόγου.

Συνταγματικός δικαστής από το 1992 έως το 2006 στη Ρηνανία Βεστφαλία και καθηγητής Συνταγματικού δικαίου, ιστορίας και φιλοσοφίας του δικαίου στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου. Συνταξιούχος πλέον, μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στο Βερολίνο και τη Ν. Υόρκη.

Γράφει από νεαρή ηλικία, αλλά έγινε παγκοσμίως γνωστός με το Διαβάζοντας στη Χάννα, το 1995, που έγινε παγκόσμιο μπεστ-σέλλερ και μεταφράστηκε σε 45 γλώσσες, έχοντας πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα( έχει γράψει και αρκετά αστυνομικά μυθιστορήματα). Στα ελληνικά κυκλοφορούν και τα έργα του Ο γόρδιος φιόγκος, Απόδοση δικαιοσύνης, Ο γυρισμός, Ερωτικές Αποδράσεις, Τα ίχνη του χρήματος, Το Σαββατοκύριακο και τα Καλοκαιρινά ψέματα, από τις εκδόσεις Κριτική.

Με ιδιαίτερη μαεστρία διερευνά ηθικές αρχές και αξίες, θέτει δύσκολα ερωτήματα που ζητούν επίμονα απαντήσεις ( και πάνω στη φιλοσοφία του δικαίου) και αναμοχλεύει οδυνηρά συναισθήματα που φωλιάζουν στις ψυχές ενός ολόκληρου έθνους ή και ολόκληρου του κόσμου, όντας και ο ίδιος παιδί της γενιάς που ανδρώθηκε αμέσως μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και νιώθοντας το βάρος των τύψεων και των ενοχών των συνομηλίκων του και των γονέων τους, που δέχθηκαν ή σιώπησαν μπροστά σε θηριωδίες ή ,το ακόμη απεχθέστερο, συμμετείχαν σ αυτές.

Το Διαβάζοντας στη Χάννα πρωτοεκδόθηκε στην Ελβετία, για τι ο συγγραφέας φοβόταν τις αντιδράσεις του γερμανικού λαού, δεν είχε δίκιο όμως. Πολύ γρήγορα έφτασε να διδάσκεται στα γερμανικά σχολεία και πανεπιστήμια. Το δε Spiegel έγραψε ότι είναι ο μεγαλύτερος θρίαμβος της γερμανικής λογοτεχνίας από την εποχή του Ταμπούρλου του Γκίντερ Γκρας και του Αρώματος του Πάτρικ Ζίσκιντ.

Είναι ημι-αυτοβιογραφική ιστορία, αλλά ο συγγραφέας αρνήθηκε να απαντήσει σε προσωπικές ερωτήσεις.

Η μετάφραση του Ιάκωβου Κοπερτί κέρδισε το Βραβείο Γερμανικής μετάφρασης.

Γυρίστηκε σε ταινία το 2008-με ελληνικό τίτλο Σφραγισμένα χείλη-σε σκηνοθεσία Στήβεν Ντάλντρι  και  παραγωγούς τον ΄Αντονυ Μιγκέλα και Σίντεϋ Πόλακ, με πρωταγωνιστές την Κέητ Γουίνσλετ, που κέρδισε και ΄Οσκαρ Α΄γυναικείου ρόλου ως Χάννα και τον Ρέιφ Φα Λινς και Ντέηβιντ Κρος.

Το μυθιστόρημα, αφηγούμενο την ιστορία αποπλάνησης ενός εφήβου, του Μίχαελ Μπεργκ  από την κατά 20 χρόνια μεγαλύτερή του Χάννα, που δουλεύει σαν εισπράκτορας στην πόλη του και τον μετέπειτα έρωτα που αναπτύσσεται ανάμεσά τους, χωρίζεται σε 3 μέρη.

Στο πρώτο είναι η γνωριμία και ο έρωτας, στο δεύτερο η διεξαγωγή της δίκης της Χάννας, η οποία αποκαλύπτεται ότι ήταν δεσμοφύλακας σε στρατόπεδα συγκέντρωσης Εβραίων στον Πόλεμο και στο τρίτο η ολοκλήρωση της ιστορίας .Ο τρόπος γραφής είναι διαφορετικός μόνο στο πρώτο μέρος, όπου περιγράφεται η σχέση τους, με ρόλο εξουσίας από την Χάννα και ενοχές και συγγνώμες από τον Μίχαελ, ενώ στα άλλα 2 μέρη γίνεται συμπαγής, όλο ανατροπές και εκπλήξεις. Στο δεύτερο μέρος, με την αποκάλυψη του μυστικού της Χάννα, συμμετέχουμε στους προβληματισμούς του Σλίνκ σχετικά με το τεράστιο θέμα της συλλογικής ευθύνης και απονομής δικαιοσύνης, που διαπερνά ακόμη και σήμερα την γερμανική κοινωνία. Και το μυστικό του αναλφαβητισμού της ηρωίδας, που πλέον έχει καταλάβει ο Μίχαελ στη δίκη και ο προβληματισμός στο αν πρέπει να αποκαλύπτεται η αλήθεια στη δικαιοσύνη ενός γεγονότος, που θα ελαφρύνει τη θέση ενός εγκληματία, προκαλώντας μία αθώωση-βιασμό. Ο Σλίνκ λειτουργεί ταυτόχρονα σαν συνήγορος, κατήγορος ή δήμιος, δικάζοντας το ναζιστικό παρελθόν της πατρίδας του, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό, ορίζοντας παράλληλα και τα προσωπικά του όρια.

Schlink Bernhard
γεν. 1944

Για να δει την αλήθεια, πρέπει να τραβηχτεί έξω από την πραγματικότητα και τα συναισθήματά , πράγμα πολύ δύσκολο και μερικές φορές παράλογο. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι για να αντέξει στις φρικιαστικές αποκαλύψεις, ένιωθε ότι παρέλυαν οι σκέψεις και τα συναισθήματά του, κάτι που συνέβαινε πιθανόν και σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, θύτες και θύματα.

Με εντυπωσίασαν οι εναλλαγές άδολης τρυφερότητας και σκληρής ψυχρότητας , παρουσιάζοντας μια Χάννα απολύτως δύσκαμπτη και συναισθηματικά ανάπηρη, που αλλάζει μόνο προς το τέλος, όταν μάθει να διαβάζει και αποκαλύπτεται ότι διαβάζει ρομαντικά κείμενα , μια αλλαγή που την αναγκάζει να δει την άβυσσο που υπήρχε μέσα της και που τελικά την οδηγεί στην αυτοκτονία, αδυνατώντας να ζήσει στον έξω κόσμο , μετά την αποφυλάκισή της, χωρίς την αγάπη και την αποδοχή  ούτε αυτού του Μίκαελ, με τις Ερινύες να την καταδιώκουν, εκλιπαρώντας μια τελευταία συγγνώμη από τους επιζήσαντες των εγκλημάτων των Ναζί.

Κλείνοντας θα αναφέρω κάτι που είπε ο συγγραφέας σε μια συνέντευξή του, ερωτώμενος για τον αναλφαβητισμό στη Γερμανία

Ο αριθμός των αναλφάβητων σήμερα στη Γερμανία κυμαίνεται από 1-4 εκατομμύρια. Ο αναλφαβητισμός είναι λοιπόν μία πραγματικότητα. Πραγματικότητα είναι όμως και ο ηθικός αναλφαβητισμός, που είναι η ανικανότητα να διακρίνει κανείς τις βασικές ηθικές αλήθειες και να ζήσει σύμφωνα με αυτές.