82 Βιβλίο - Περ Λάγκερκβιστ, "Ο Νάνος" (5ος χρόνος)

Περ Λάγκερκβιστ,  Μικρή φιλοσοφία του έρωτα

μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές

Εκδόσεις Καστανιώτη, 2010

20-1-2016

Βιβλίο 82ο

Πρόταση της Κλεοπάτρας Τσάκουρη

Κλεοπάτρα Τσάκουρη

Ο Νάνος του Σουηδού συγγραφέα Περ Λάγκερκβιστ είναι ο άλλος μας εαυτός, ο αδίστακτος, ο κόλακας, ο δολοπλόκος, που θέλουμε να τον αφήσουμε πίσω, μα η παρουσία του είναι δυνατή, βρίσκεται παντού και πάντοτε μπροστά μας, δίπλα μας, εκπληρώνει κάθε κρυφή επιθυμία μας.

Παρουσιάζουμε με υποκρισία τον θεϊκό εαυτό μας, τη θαρραλέα ηθική προσωπικότητα που θέλουμε να δείξουμε στην κοινωνία.

Ο Νάνος, ο πανούργος συνωμότης που με κάθε μέσο υπηρετεί το συμφέρον του αφέντη του, του Πρίγκιπα, σκέφτεται και ενεργεί πριν απ' αυτόν γι’ αυτόν, πέφτει θύμα των συνωμοσιών του, της ελεεινής συμπεριφοράς του, των εγκλημάτων του, φυλακίζεται από τον Πρίγκιπα αλλά δεν πτοείται, μένει ακλόνητος στις πεποιθήσεις του και έχει τη σταθερή βεβαιότητα ότι θα επανέλθει στην υπηρεσία του αφέντη του, γιατί γνωρίζει ότι ο αφέντης έχει πάντα την ανάγκη του Νάνου για να υπάρχει, για να διοικεί το πλήθος των υποτακτικών του, να διαφεντεύει το λαό του.

Ένα βιβλίο συγκλονιστικό που θέτει ερωτήματα, βάζει προβληματισμούς για τις αδυναμίες, τα πάθη του ανθρώπου, την αλαζονεία της εξουσίας και μέχρι ποιο σημείο εξαθλίωσης μπορεί να οδηγηθεί ένας λαός όταν κυριαρχήσουν αυτά.

Άννα Παντζή
Θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα ιστορικό μυθιστόρημα με εξαίρετες περιγραφές του τρόπου λειτουργίας της αυλής εντός του κάστρου όσο και των μαχών που εξελίσσονται γύρω από αυτό. Ακόμη θα μπορούσε λόγω της ύπαρξης του Μπερνάρντο που παραπέμπει στον Λεονάρντο Ντα Βίντσι να καθοριστεί και η χρονική περίοδος που διαδραματίζονται τα γεγονότα. Στην πραγματικότητα όμως είναι ένα αλληγορικό έργο για το μέγεθος της εγκληματικής φύσης του ανθρώπου, το απόλυτο κακό που κρύβεται μέσα του, που μεταμορφώνει τον άνθρωπο σε κτήνος. Τα λόγια του νάνου στην σελ. 58 - "Θέλω να πολεμήσω, θέλω να σκοτώσω, όχι για να δοξαστώ αλλά για την ίδια την πράξη..." όσο και να σοκάρουν δείχνουν το αληθινό πρόσωπο της ωμής βίας.
Όσο τρομαχτικά είναι τα λόγια του νάνου μέσα από τις σκέψεις του για την θρησκεία, την υποκρισία, το μίσος, την φιλοδοξία κ.τ.λ. δεν παύουν να είναι πικρές αλήθειες.
Η προσωπικότητα του νάνου καθρεφτίζει την σκοτεινή πλευρά της ανθρωπότητας η οποία καιροφυλακτεί να βγει στην επιφάνεια κάθε φορά που θα βρει την ευκαιρία κι όπως ο ίδιος ομολογεί στην τελευταία παράγραφο ξέρει πολύ καλά ότι πάντα θα έχει την ευκαιρία.

 Στεφανία Βελδεμίρη
Εμένα ο νάνος δεν μου φάνηκε πολύ κακός. Μου φάνηκε ειλικρινής και πολύ ευαίσθητος. Εξαιρετικά οξυδερκής, παρατηρητικός και με μια εντελώς παιδική ματιά στα πράγματα. Είναι λογικό ο παραμορφωμένος και αδικημένος, ο αποδιωγμένος από τα βασικά αγαθά-συστατικά που οι συνηθισμένοι άνθρωποι χρησιμοποιούν για την συνταγή της ευτυχίας τους , να είναι απλά εχθρός, όσων έτσι κι αλλιώς εξ' αρχής τον έθεσαν απέναντι τους, σαν υπηρέτη ή σαν γελωτοποιό. Θεωρώ πως η μορφή του νάνου είναι ένας συμβολισμός στην αναπηρία σωματική ή ψυχική ή πνευματική που ο κάθε άνθρωπος κουβαλάει. Με την υπερβολή, επιτυγχάνεται η ανάδειξη της ωμής πραγματικότητας και όχι της ωμής βίας. Ίσως στ' αλήθεια η πραγματικότητα  να είναι ωμή βία από μόνη της. 
Τον νάνο τον αγάπησα γιατί απλά σιχάθηκε με ειλικρίνεια, ότι οι άνθρωποι του απαγόρευσαν να γευτεί. Την αγάπη και τον έρωτα, την αξιοπρέπεια, την τιμιότητα, την καλοσύνη. Τον θεωρώ αγνό. Ανήκει σε όλους όσους αγάπησα. 
Η περιγραφή της εποχής έφερνε συνεχώς όλη αυτή την ιστορία κοντά σε ένα παραμύθι, λόγω των κάστρων και της ζωής στην αυλή. Δεν με απασχόλησε η χρονολογική ταυτότητα της, γιατί έτσι κι αλλιώς όλες οι εποχές αν είσαι "νάνος" είναι ολόιδιες. Και αν δεν είσαι "νάνος" πάλι ολόιδιες είναι.
Μου άρεσε που η πλοκή εξελίχθηκε μέσα από την σκέψη του ήρωα. 

Χριστίνα Κελεσίδου

Σκέψεις και προβληματισμοί για τον «Νάνο» του Λάγκερκβιστ.

Είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα γραμμένο σε απλή, καλογραμμένη γραφή και βαθιά νοήματα. Θέμα του η διήγηση ενός νάνου που αποζητά συνέχεια το κακό των άλλων, γιατί κακοποιήθηκε , δεν αγαπήθηκε αλλά ούτε αγάπησε κανέναν στην ζωή του. Όλο το βιβλίο μια πραγματεία για το κακό. Στην ουσία, είναι μια περιγραφή του σκοτεινού εαυτού μας που όλοι οι άνθρωποι φέρουμε. Με προβλημάτισε το βιβλίο αναλογιζόμενη ότι το σύνολο της παγκόσμιας λογοτεχνίας αναφέρεται περισσότερο στην σκοτεινή φύση του ανθρώπου. Είναι πιο ενδιαφέρουσα, πιο ελκυστική;

Υπάρχει όμως και η φωτεινή πλευρά του εαυτού μας που ολοκληρώνει την διττή φύση μας. Απ’ όσο γνωρίζω, ο μόνος που έγραψε για τη φωτεινή φύση του ανθρώπου είναι ο Ντοστογιέφσκι και τον ονόμασε «Ηλίθιο»!

Προσωπικά δεν θα το πρότεινα το συγκεκριμένο βιβλίο (Νάνο), γιατί πιστεύω ότι με αυτό τον τρόπο αναπαράγουμε το κακό και δυστυχώς στις μέρες μας έχουμε δει στο έπακρο την πολύ σκοτεινή φύση του ανθρώπου! Προτιμώ βιβλία που ισορροπούν τις δυο αυτές πλευρές και εκθειάζουν τη φωτεινή φύση του ανθρώπου. Σαν αντιπερισπασμό στον «Νάνο» θα 'θελα να αναφέρω το πρώτο μελοποιημένο τραγούδι του Σείκιλου (3ος αιώνας π.X.):

« Όσο ζεις, λάμπε

καθόλου μη λυπάσαι

γιατί η ζωή είναι σύντομη

και ο χρόνος το τέλος απαιτεί».

Ελένη Παπαστεργιάδου

Σχετικά με τον Νάνο θα ήθελα να σχολιάσω τα εξής: όταν ένα πλάσμα του έχει φερθεί η ζωή τόσο σκληρά, μπορεί να μισήσει τα πάντα -ανθρώπους, πράγματα, ιδέες, συναισθήματα, τον ίδιο του τον εαυτό μάλλον.

Ο ανώνυμος Νάνος μας κυνικός ως το τέλος, ποτισμένος με μίσος που ξεχειλίζει, φαίνεται να μην σταματά ούτε «παίρνοντας» μια ζωή!

Αν θελήσω να το δω αλληγορικά, ο Νάνος μάς μιλάει για την διττή μας φύση, η οποία εμπεριέχει το απόλυτο κακό, την κτηνωδία. Με όλη την σαπίλα σήμερα γύρω μας, διαβάζοντας το βιβλίο, αισθανόμουν να μου μυρίζει η μπόχα αυτή και να αγριεύω κι εγώ η ίδια (ταυτίστηκα λοιπόν πολλές φορές). Δεν σας κρύβω πως σκέφτηκα ότι είμαι «εν δυνάμει» τέτοιος νάνος. Δεν ξέρω για πόσο ακόμα θα επιλέγω τον άλλο δρόμο, με την τόση αδικία στην κοινωνία. Αυτό που με τρόμαξε ήταν φυσικά οι τελευταίες προτάσεις του Νάνου, όπου περικλείεται όλη η ουσία της ανατροφοδότησης του κακού.

Βιολέττα Παπαδοπούλου

Η ιστορία του Νάνου, που ζει στο παλάτι του Πρίγκιπα, χωρίς να μας δίνεται σαφές χρονολογικό στίγμα, πιθανόν γύρω στον 15^ο-16^ο αιώνα και πιθανόν στην Ιταλία, λόγω ονομάτων που μισεί βαθύτατα ό,τι περπατάει και αναπνέει, εξελίσσεται σαν τραγωδία .

Ο Νάνος αντιπροσωπεύει το Κακό με ανθρώπινη μορφή, κάτι πολύ σκοτεινό που υπάρχει μέσα σε όλους μας. Γεμάτος θανάσιμη απέχθεια και κόμπλεξ, που τον στοιχειώνουν, λόγω πρωτίστως της εμφάνισής του και οπωσδήποτε της κακομεταχείρισης και της έλλειψης αγάπης, με τα οποία έμαθε να ζει, σκοτώνει ότι κινείται γύρω του και μπορεί να τον αγγίξει.

Τον φίλο του Ιωσηφάσατ, τη βασιλική φρουρά των αντιπάλων εχθρών και τον βασιλιά τους, την Πριγκίπισσα, τον εραστή της δον Ρικάρντο (εν αγνοία του Πρίγκιπα), την κόρη του Πρίγκιπα, Αντζέλικα, τον εραστή της Τζιοβάνι. Ενώ θαυμάζει, αλλά ταυτόχρονα μισεί τον φιλόσοφο-ζωγράφο Φρεντσέσκο και έχει έναν κρυφό ερωτισμό για τον πολεμιστή Μποκαρρόσα, ακριβώς για τον λόγο ότι σκοτώνει με πάθος.

Δεν νιώθει οτιδήποτε, ούτε σαρκικά ούτε ψυχικά. Όλος ο αρνητισμός του και η υποτιθέμενη (από τον ίδιο μόνον) ανωτερότητά του, τον κρατούν μακριά απ' όλους. Τον αφέντη του Πρίγκιπα, τον θαυμάζει, μόνον όταν πολεμάει, ενώ τον εκνευρίζει αφάνταστα η οποιαδήποτε αναφορά στην ειρήνη. Κάπου, κοιτάζοντας τον ουρανό λέει ότι δεν μπορεί ποτέ να ξεχωρίσει τ' άστρα, ενώ μπορεί από πολύ μακριά να ξεχωρίσει τις φωτιές των εχθρών. Ο ίδιος σκοτώνει μόνον ύπουλα, ποτέ σε μάχη, ενώ την Πριγκίπισσα την γεμίζει ενοχές και την κάνει να νιώθει ένα τέρας, γεμάτο αμαρτίες και προδίδει την Αντζέλικα. Από την άλλη, εκτός από θύτης, είναι και θύμα. Ένα θύμα, που το χρησιμοποιεί ο Πρίγκιπας-Εξουσία, για να καλοπεράσει ή για να εξυπηρετήσει τα καταχθόνια σχέδιά του. Εκτός βέβαια από τον Νάνο, ο Πρίγκιπας χρησιμοποιεί τους πάντες, την γυναίκα του, τον εραστή της στον πόλεμο, προσποιούμενος ότι δεν γνωρίζει τίποτε, τους εχθρούς, συνάπτοντας συμφωνία ειρήνης, χωρίς να την εννοεί, τον λαό, αποκοιμίζοντάς τον με την υποτιθέμενη θλίψη του ή με φιέστες για τις καινούργιες καμπάνες, κρύβοντας καλά την επιθετικότητά του, που την ξαναθυμάται, όταν τον βολεύει ή καλώντας ξανά τον σατανικό νάνο του.

Ένα συγκλονιστικό βιβλίο, που με την σκληρότητά του μας θυμίζει όλες τις μαύρες πτυχές του ανθρώπινου νου και όλες τις μαύρες εποχές που έζησε η ανθρωπότητα από την μισαλλοδοξία και το μίσος.

Χριστιάνα Βέλλου

Έργο τρομακτικό, άγριο, η κυνικότητα και το μίσος σε όλο της το μεγαλείο. Έσφιξε το στομάχι μου όσο το διάβαζα.

Από την άλλη η γραφή του αριστούργημα. Οι περιγραφές σαν να βλέπεις κινηματογραφική ταινία του Μπέργκμαν, πυκνές,  με πολλές σιωπές,  ακόμη και στις πιο θορυβώδεις στιγμές του μυθιστορήματος, όπως οι μάχες, το συμπόσιο, οι σφαγές.

Πώς θα χαρακτήριζα το βιβλίο; μία μελέτη στο απόλυτο κακό.

Δεν θα το ξαναδιάβαζα.