ΕΡΤ και ΕΡΤ3 - Δεν άνθησαν ματαίως τόσα θαύματα: «Οι Φονιάδες» και «Δολοφόνο της Λεωφόρου»

 

Τη Δευτέρα 27 Ιουλίου η Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3, συνεχίζοντας τον κύκλο προβολών της με θέμα Αφιέρωμα στο κλασικό, αμερικανικό φιλμ-νουάρ, παρουσιάζει στον πεζόδρομο της Αγγελάκη 14 (μπροστά από το κτίριο των ραδιοφώνων της ΕΡΤ-3) πάντα με ελεύθερη είσοδο δύο ταινίες: το μικρού μήκους αριστούργημα Οι Φονιάδες (Ubiytsy, 1956, Ασπρόμαυρη, Σοβιετική Ένωση, διάρκεια 19') του Αντρέι Ταρκόφσκι, και στη συνέχεια τον Δολοφόνο της Λεωφόρου (The Hitch-Hiker, 1953, Aσπρόμαυρη, ΗΠΑ, διάρκεια 71') της Αϊντα Λουπίνο. Παίζουν: Έντμοντ Ο' Μπράιαν, Φρανκ Λόβτζοϊ, Γουίλιαμ Τάλμαν, Χοσέ Τορβέι, Σαμ Χες.

Η συνδιοργάνωση γίνεται από το ΚΕΜΕΣ, θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ και οι δύο ταινίες είναι μια ευγενική χορηγία της New Star και του κ. Βελισάριου Κοσυβάκη. Στους θεατές θα διανεμηθούν δύο διαφορετικές έντυπες αναλύσεις.

Το προς διατύπωση θέμα για το ελεύθερο, λαϊκό πανεπιστήμιο για τον κινηματογράφο, με αφορμή τους Φονιάδες, θα είναι: Η υπαρξιακή προβληματική του Χέμινγουεϊ και η μετεγγραφή της από τον Ταρκόφσκι.

Οι υποθέσεις είναι οι ακόλουθες:

Για τους Φονιάδες: Δύο πληρωμένοι δολοφόνοι φτάνουν πολύ κοντά στο θύμα τους, το οποίο τους περιμένει στωικά. Η “πτυχιακή” εργασία του Ταρκόφσκι, που καταγράφτηκε ως μίνι-αριστούργημα.

Για τον Δολοφόνο της Λεωφόρου: Ένα ταξίδι αναψυχής μετατρέπεται σε εφιάλτη όταν δύο φίλοι παίρνουν με οτοστόπ έναν ψυχοπαθή κατάδικο. Ένα σφιχτοδεμένο b-movie, που ξέρει πώς να κρατά την ένταση, ακόμη κι αν η ιστορία του ή η σκιαγράφηση των χαρακτήρων του είναι τουλάχιστον λιτή.

Το σημείωμα που θα διανεμηθεί για τους Φονιάδες είναι το ακόλουθο:

“Ξεκίνησε σαν πρακτική σπουδή κινηματογράφου και κατέληξε να αποτελεί σταθμό καθώς και αρχή της σκηνοθετικής καριέρας του Αντρέι Ταρκόφσκι. Βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ξεχωρίζει με το έντονο noir στοιχείο του και αναδεικνύει μέσα από τα πολυεπίπεδα κάδρα και τις ασπρόμαυρες σκιάσεις, τους βασικούς χαρακτήρες, που αν και περιορίζονται σε 18 λεπτά δράσης, αποκτούν σχεδόν αυτομάτως την διάσταση που τους αρμόζει.

Η πλοκή αρκείται σε 3 σκηνές, αλλά καταφέρνει να ξεδιπλωθεί με έναν μυστηριώδη τρόπο, καθώς αρκεί μια λέξη για να ξεκλειδώσουν τα κρυμμένα νοήματα κι ένα βλέμμα για να απελευθερωθεί ο τρόμος της επερχόμενης τραγωδίας. Επιλεγμένες προσεχτικά κλείνουν επαρκώς στην μικρή διάρκειά τους, όλα τα συναισθήματα και τα επιχειρήματα των γεγονότων. Η απουσία του soundtrack άλλωστε απογυμνώνει κάθε φυσικό ήχο και γεμίζει τον χώρο με σιωπές που φορτίζουν την ατμόσφαιρα, την στιγμή που ένα μεγάλο ρολόι στον τοίχο, μετράει άνισα τον χρόνο.

Αυτό που κλέβει όμως την παράσταση των εντυπώσεων, είναι η κίνηση της κάμερας. Άλλοτε ακολουθεί τα περιστατικά κι άλλοτε παραμένει στάσιμη για να δώσει έμφαση στην δραματικότητα. Στιγμές ανοίγεται στον χώρο αφήνοντας το σκηνικό της αδυναμίας των αντιδράσεων να ξεδιπλωθεί ελεύθερα, και στιγμές εστιάζει στα πρόσωπα ή τα σώματα, για να εγκλωβίσει τους χαρακτήρες σε ένα καρέ, μέχρι να αφομοιώσουμε τις σκέψεις τους, την προέλευσή τους και τους πιθανούς προορισμούς τους.

Πού να ήξεραν τότε οι 3 επίδοξοι φοιτητές σκηνοθεσίας, ότι μια εργασία τους θα κατέληγε να σταθεί ως αυτόνομη ταινία μικρού μήκους, και ολοκληρωμένη ταινία φιλμ νουάρ, σε βαθμό που δεν χάνει σε οποιαδήποτε σύγκριση με τις αυθεντίες του είδους.”

Η ανάλυση του Γιώργου Κρασσακόπουλου για τον Δολοφόνο της Λεωφόρου είναι η ακόλουθη:

"«Ο Δολοφόνος της Λεωφόρου» της Άιντα Λουπίνο, είναι μία ταινία ορόσημο: το πρώτο φιλμ νουάρ σκηνοθετημένο από γυναίκα το 1953. Ένα ταξίδι αναψυχής μετατρέπεται σε εφιάλτη όταν δύο φίλοι παίρνουν με οτοστόπ έναν ψυχοπαθή κατάδικο, ο οποίος τους ανακοινώνει ότι στο τέλος του ταξιδιού θα τους σκοτώσει. Σαν να μην έφτανε αυτό, η ιδιαιτερότητα που έχει στο ένα μάτι του, το οποίο μένει μόνιμα ανοικτό, δεν τους αφήνει να γνωρίζουν πότε κοιμάται και πότε είναι ξύπνιος...

Ο σεναριογράφος Ντάνιελ Μεϊνγουόρινγκ εμπνεύστηκε το σενάριο της ταινίας από την πραγματική ιστορία του Μπίλι Κουκ, ο οποίος το 1950 στην Καλιφόρνια δολοφόνησε μία πενταμελή οικογένεια και έναν πωλητή . Μετά από αυτές τις δολοφονίες, ο Κουκ απήγαγε τον Σερίφη Χόμερ Γουόλντριπ και τον εξανάγκασε να οδηγήσει στην έρημο. Εκεί τον έδεσε, κλέβοντας το περιπολικό. Παρ' όλα αυτά, ο σερίφης κατάφερε να απελευθερωθεί απ' τα δεσμά και να ειδοποιήσει τις αρχές. Ο Κουκ συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο στις φυλακές του Σαν Κουέντιν στις 12 Δεκεμβρίου του 1952. Η ταινία γράφτηκε σχεδόν παράλληλα (έκανε πρεμιέρα στις αίθουσες τον Μάρτιο 1953).

«Το πρώτο νουάρ σκηνοθετημένο από γυναίκα», σε μια εποχή που οι γυναίκες σκηνοθέτες στο Χόλιγουντ ήταν απλά ένα παράδοξο, «ο Δολοφόνος της Λεωφόρου» είναι ένα σφιχτοδεμένο b-movie, που ξέρει πώς να κρατά την ένταση ακόμη κι αν η ιστορία του ή η σκιαγράφηση των χαρακτήρων του είναι τουλάχιστον λιτή. Βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, που ήταν πολύ πρόσφατα όταν το φιλμ γυρίστηκε, σκόπευε να σοκάρει τους θεατές των ημερών του, αλλά η εγκληματική δράση του πρωταγωνιστή του μοιάζει σήμερα σχεδόν αθώα. Ακόμη κι έτσι όμως, ο Γουίλιαμ Τάλμαν που υποδύεται τον «κακό» είναι πετυχημένα απειλητικός και το φιλμ εκμεταλλεύεται τη φιγούρα του -και το ελαττωματικό του μάτι- για να χτίσει έναν αξιομνημόνευτο bad guy.

Τοποθετημένο στους παράδρομους της ερήμου του Μεξικού, σε ξεχασμένες μικρές πόλεις, εκμεταλλεύεται την ατμόσφαιρα και το φυσικό τοπίο και το χρησιμοποιεί σαν σκηνικό για μερικές από τις πιο αξιομνημόνευτες στιγμές της ταινίας, όπως αυτή στην οποία ο κακός του φιλμ, αναγκάζει ένα από τα θύματά του να δοκιμάσει τις ικανότητές του στη σκοποβολή.

Άξιο προσοχής σήμερα κυρίως για ιστορικούς λόγους, το φιλμ εξακολουθεί να βλέπεται δίχως να κουράζει, αλλά δεν αποτελεί κάποιο αληθινό κινηματογραφικό ορόσημο πέραν την «πρωτιάς» του.”

5 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟΥΣ “ΦΟΝΙΑΔΕΣ”

Εξάλλου, 5 λόγοι για να μη χάσετε τους Φονιάδες είναι οι ακόλουθοι:

1.      Επειδή είναι το πρώτο φιλμ-νουάρ που γυρίστηκε στη Σοβιετική Ένωση.

2.      Επειδή είναι το πρώτο αμερικανικό λογοτέχνημα που μεταφέρθηκε στο σοβιετικό κινηματογράφο.

3.      Επειδή κατορθώνει να απεικονίσει πιστά την υπαρξιακή αγωνία του Χέμινγουεϊ.

4.      Για τον πεσιμισμό που αποπνέει.

5.      Επειδή είναι το εντυπωσιακό ξεκίνημα ενός μεγάλου ανθρωπιστή σκηνοθέτη.

5 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ “ΔΟΛΟΦΟΝΟ ΤΗΣ ΛΕΩΦΟΡΟΥ”

5 λόγοι για να μη χάσετε το Δολοφόνο της Λεωφόρου είναι οι ακόλουθοι:

1.    Επειδή είναι το πρώτο φιλμ-νουάρ που σκηνοθετήθηκε από γυναίκα.

2.    Επειδή για πρώτη φορά παρουσιάζεται το αρχέτυπο της καταδίωξης με αυτοκίνητο.

3.    Για τον “απειλητικό” κεντρικό χαρακτήρα που είναι ψυχοπαθής.

4.    Για τα έξοχα φωτογραφημένα φυσικά τοπία.

5.    Για το ότι η τέχνη αντιγράφει τη ζωή.

Υ.Γ. Την επόμενη Δευτέρα 3 Αυγούστου θα προβληθεί το πολύκροτο γαλλικό νουάρ του Ρενέ Κλεμάν Γυμνοί στον Ήλιο (1960) ως έναρξη του νέου αφιερώματος της Ταινιοθήκης της ΕΡΤ-3 Δεσμώτες του Ιλίγγου.