ΕΡΤ και ΕΡΤ3 - Κινηματογραφική Λέσχη των Εργαζομένων της ΕΡΤ3 / Δεν άνθησαν ματαίως τόσα θαύματα: «Η χαμένη τιμή της Καραρίνα Μπλουμ» - Δευτέρα 29-2-2016

 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΣ, ΚΡΑΤΙΚΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΚΙΤΡΙΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΙΚΗ «ΧΑΜΕΝΗ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΙΝΑ ΜΠΛΟΥΜ» ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΡΤ-3

Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3, στα πλαίσια του αφιερώματός της Ευρωπαϊκό Πολιτικό Σινεμά, παρουσιάζει τη Δευτέρα 29 Φεβρουαρίου στις 21:00 στην αίθουσα ΒΑΚΟΥΡΑ 2 (Ιωάννου Μιχαήλ 8, τηλ. 2310233665) την αριστουργηματική πολιτική ταινία των Φόλκερ Σλέντορφ και Μαργκαρέτε φον Τρότα Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ (Δ. Γερμανία, 1975, έγχρωμη, 106'). Παίζουν: Άνγκελα Γουίνκλερ, Μάριο Αντόρφ, Ντίτερ Λάσερ, Γιούργκεν Πρόχνοου.

Η συνδιοργάνωση και καλλιτεχνική επιμέλεια γίνονται από το ΚΕΜΕΣ. Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ στους θεατές θα διανεμηθεί έντυπη ανάλυση του Βασίλη Ραφαηλίδη. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.

Το προς συζήτηση θέμα στο λαϊκό πανεπιστήμιο για τον κινηματογράφο θα είναι: Οι ριζοσπαστικές πρωτοπορίες στο σινεμά της δεκαετίας του '70.

Μια γυναίκα στη Δ. Γερμανία στοχοποιείται από την αστυνομία και τις εφημερίδες έχοντας περάσει μια νύχτα με έναν ύποπτο για τρομοκρατία.

Η ανάλυση του Βασίλη Ραφαηλίδη που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:

«Οι Έλληνες κινηματογραφόφιλοι γνωρίζουν τον Δυτικογερμανό Σλέντορφ απ’ το θαυμάσιο Ο μαθητής Τέρλες και τον πεζογράφο Χάινριχ Μπελ (βραβείο Νόμπελ) από μεταφράσεις έργων του.

Ίσως δεν θα μπορούσε να γίνει πιο επιτυχημένος συνδυασμός απ’ τον παραπάνω για την απ’ τα μέσα καταγγελία του «γερμανικού θαύματος» και της κληρονομημένης απ’ τον Αντενάουερ και πάντα ισχύουσας αντίληψης  περί κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που ούτε τόσο κοινοβουλευτική ούτε τόσο δημοκρατική είναι - κατά το αμερικανικό πρότυπο. Πρόκειται, μάλλον, για μια παρακοινοβουλευτική παραδημοκρατία, στην οποία  τον πρώτο λόγο έχει το παρασκήνιο - όπως, άλλωστε, συμβαίνει σχεδόν σ’ όλες τις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, όπου το βήμα  της Βουλής μετατρέπεται σ’ ένα είδος σκηνής στην οποία τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δράματα παίζονται αυστηρά  λογοκριμένα απ’ τους ασκούντες  την εξουσία.

Ο Χάινριχ Μπελ, ο συγγραφέας της «κακής συνείδησης» των Γερμανών, επιτίθεται εδώ κατά μέτωπο εναντίον αυτής της ψευδοδημοκρατίας που κρατάει καλά φυλαγμένο στο σκληρό της πυρήνα τον σπόρο του φασισμού για να τον αφήσει ενδεχομένως  να φυτρώσει εν καιρώ.

Με δραματουργικό πρόσχημα την ανάκριση και τη μεθοδική ταπείνωση μιας αθώας, φοβισμένης και μοναχικής ζωντοχήρας, που εντελώς τυχαία, σ’ ένα αποκριάτικο πάρτι, γνωρίζει και ερωτεύεται έναν μοναχικό αναρχικό, προφανώς μέλος της ομάδας Μπάαντερ-Μάινχοφ, στυλώνει την «αδιάκριτη» και ερευνητική ματιά του στο πολιτικό παρασκήνιο, όπου: α) Δημιουργείται, και μέσω του φασιστικού και ημιφασιστικού Τύπου πλασάρεται η αντικομουνιστική υστερία, που παίζει ρόλο καπνογόνου προπετάσματος για τις νομότυπες  ανομίες της υποκριτικά προσκολλημένης στα κοινοβουλευτικά θέσμια άρχουσας τάξης, β) Κατασκευάζονται  «ένοχοι» με άψογα «λογικό» τρόπο και στοιχειοθετούνται «ενοχές» με τεκμήρια εντελώς ασήμαντα, όπως π.χ. μία και μοναδική φράση του Μαρξ, που βρίσκεται τυχαία  γραμμένη σ’ ένα χαρτάκι  ή ο αριθμός των χιλιομέτρων που γράφει το κοντέρ του αυτοκινήτου και που δεν ανταποκρίνεται  στα χιλιόμετρα που λογικά θα’ πρεπε να κάνει καθημερινά ο ιδιοκτήτης του και γ) Συγκροτούνται οι δεσμοί εξουσίας (αστυνομίας) και παραεξουσίας (φασιστικού Τύπου), έτσι ώστε ο Τύπος να φαντάζει σαν φορέας της «κοινής γνώμης» και του «κοινού αισθήματος», ενώ δεν είναι παρά εντολοδόχος και εκφραστής μιας πολιτικής αυστηρά ελεγχόμενης και κατευθυνόμενης.

Ωστόσο, ολόκληρος  ο καλοστημένος μηχανισμός της χειραγώγησης, και κατά προέκταση  της καταπίεσης, όντως μια λογικοφανής και καθόλου λογική κατασκευή, είναι φυσικό να’ ναι ανισόρροπος:  Όταν η απάτη επιτελέσει  το σκοπό της -στην ταινία, όταν συλληφθεί ο αναρχικός ύστερα από ένα παρακολουθούμενο  τηλεφώνημα της ερωτευμένης Καταρίνα Μπλουμ – είναι δυνατό να δημιουργηθεί μια ρωγμή στη στιλβωμένη επιφάνεια και να γίνει  φανερή μια μορφή «αποδεκτής» εκμετάλλευσης: Στην ταινία, ο βιομήχανος-φίλος με το αζημίωτο της απολιτικής Καταρίνα, αναγκάζεται να πετάξει τη μάσκα της ευπρέπειας, αφού στη βίλα του κρύβεται  ο αναρχικός φίλος  της πληρωμένης φίλης του σερβιτόρας. Όμως, η περίπτωσή του θα χαρακτηρισθεί  πιθανώς «μεμονωμένη» και η εκμετάλλευση της ανυπεράσπιστης σερβιτόρας «πάθος» κι όλα θα πάνε καλά στον καλύτερο των κόσμων!

Μια δεύτερη ρωγμή είναι τώρα πολύ πιο σοβαρή. Η απολιτική και περί τα πάντα, εκτός του έρωτα, αδιάφορη Καταρίνα θα γίνει όντως αναρχική: Θα εκτελέσει εν ψυχρώ το δημοσιογράφο που διηύθυνε τη λασπολογία σε βάρος της ποντάροντας στη «χαμένη» τιμή  της.

Απ’ αυτήν την άποψη, η ταινία θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν μελέτη του προτσές της ριζοσπαστικοποίησης μιας μερίδας της γερμανικής νεολαίας και του καταπιεστικού μηχανισμού που κάνει αναπόφευκτη αυτήν τη ριζοσπαστικοποίηση: Η ψευδοδημοκρατία ενέχει την πιθανότητα μιας διπλής κατάληξης: προς το φασισμό που εμπεριέχεται σ’ αυτήν σαν δυνατότητα ή προς την πλήρη και ριζική της ανατροπή, που επίσης εμπεριέχεται σαν δυνατότητα.

Ο θαυμάσιος Σλέντορφ και η άγνωστή μας Φον Τρότα, που μάλλον ήταν βοηθός του με αυξημένες αρμοδιότητες, χειρίζεται αυτό το πολυεπίπεδο θέμα με μια τυπικά γερμανική ψυχραιμία. Δεν υπάρχει στην ταινία ίχνος παραχώρησης στο συναισθηματισμό και τη συγκινησιακή ευκολία. Τα σπέρματα του μελοδράματος απαλείφονται προσεχτικά και το φιλμ μοιάζει, τελικά, με ντοκουμέντο περισσότερο παρά με φιλμική κατασκευή (φιξιόν). Σίγουρα αξίζει να δείτε αυτήν την τραγωδία σε τόνο ελάσσονα. Όχι μόνο γιατί είναι ένα πάρα πολύ καλό φιλμ, αλλά και διότι θα βρείτε πολλά κοινά με τα εδώ κρατούντα.»

ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΗΝ «ΧΑΜΕΝΗ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΙΝΑ ΜΠΛΟΥΜ»

Εξάλλου, 10 λόγοι για να μην χάσετε την Χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ είναι:

1.    Για το εκπληκτικό πρωτογενές λογοτεχνικό υλικό του νομπελίστα Χάινριχ Μπελ.

2.    Για τον εξαιρετικό τρόπο με τον οποίο ο ριζοσπάστης Γερμανός σκηνοθέτης Φόλκερ Σλέντορ και η σύζυγός του Μαργκαρέτε φον Τρότα αξιοποιούν ένα στατικό λογοτεχνικό κείμενο σε μια δυναμική φιλμική εμπειρία.

3.    Για την αφάνταστη τολμηρότητα με την οποία οι σκηνοθέτες προωθούν το θέμα τους.

4.    Για τον υποδειγματικό τρόπο που η Άνγκελα Γουίνκλερ υποδύεται την τραγική ηρωίδα.

5.    Για την εξαιρετική, «πεσμένη» φωτογραφία, που αποδίδει τις ψυχολογικές διακυμάνσεις των ηρώων.

6.    Για την απεικόνιση των διαδικασιών με τις οποίες το σύστημα εμπλέκει τους ριζοσπάστες και αγωνιστές σε δήθεν τρομοκρατικές ενέργειες.

7.    Για τον τρόπο με τον οποίο απεικονίζει την κατασκευή ενόχων από τις μυστικές υπηρεσίες, την αστυνομία και τις εισαγγελικές αρχές.

8.    Για τις τρομερές διαχρονικές καταγγελίες για τη λειτουργία του κίτρινου τύπου.

9.    Για τις τολμηρότατες και απευθείας καταγγελτικές αναφορές στη γνωστή εφημερίδα ΒΙLD.

10.  Γιατί η ταινία εντάσσεται στις μεγάλες ευρωπαϊκές πολιτικές πρωτοπορίες της δεκαετίας του '70.

Υ.Γ. Την επόμενη Δευτέρα 7 Μαρτίου η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 παρουσιάζει στα πλαίσια του ίδιου αφιερώματος το αριστουργηματικό πολιτικό θρίλερ Ερυθρές Ταξιαρχίες: Υπόθεση Μόρο (1986).