Πρωτομαγιά 2015

Η λέσχη ανάγνωσης της ΕΡΤ3 γιορτάζει την φετινή πρωτομαγιά με ποιήματα
και χαρίζει σε όλους λουλούδια, γιατί μερικά καλά νέα ήχησαν.

Λιβάδι με παπαρούνες της Mary Cassatt
Πηγή εικόνας: Mary Cassatt

  Πρωτομαγιά του  1944
του Κώστα Βάρναλη

Πηγή εικόνας: Κώστας Βάρναλης

 

Πέσε στα γόνατα, προσκύνα το πανάγιο χώμα

με την ψυχή κατάκορφα στον ουρανό υψωμένη,

όποιος και να σαι, όθε και να σαι κι ό,τι — άνθρωπος να σαι!

Πιότερο, αν είσαι του λαού ξωμάχος, χερομάχος,

φτωχόπαιδο, που αθέλητα σε βάλαν να καρφώσεις

τον αδερφό σου αντίκρα σου — με μάνα εσύ και κείνος!

Ετούτ’ η μάντρ’ αγνάντια σου το σύνορο του κόσμου.

Σ’ αφτήν απάνου βρόντηξεν ο Διγενής το Χάρο.

Είτανε πρώτη του Μαγιού, φως όλα μέσα κ’ έξω

(έξω τα χρυσολούλουδα και μέσα η καλωσύνη)

που αράδειασε πα στο σοβά, πιστάγκωνα δεμένους

και θέρισε με μπαταριές οχτρός ελληνομάχος,

όχι έναν, όχι δυο και τρεις, διακόσια παληκάρια.

Δεν ήρθαν μελλοθάνατοι με κλάμα και λαχτάρα,

μόν’ ήρθανε μελλόγαμπροι με χορό και τραγούδι.

Και πρώτος άρχος του χορού, δυο μπόγια πάνου απ’ όλους

κι από το Χάρο τρεις φορές πιο πάνου ο Ναπολέος.

Κ’ είναι από τότες Μάης εδώ, φως όλα μέσα κ’ έξω.

Κόλλα τ’ αφτί και την καρδιά στο ματωμένο χώμα.

Στον Κάτου Κόσμο τραγουδάνε πάντα και χορεύουν

κι αν κάπου ανάκουστος καημός θολώνει τη λαλιά τους,

δεν είναι που τη μάνα τους τη μάβρη ανανογιούνται

παρά που τους προδώσαν απορίματα δικά μας.

Κι αν πέσανε για το λαό, νικήσαν οι προδότες,

που τώρα εδώ κατάχρυσοι περνούν και μαγαρίζουν,

και τώρα πιο τους μάχονται και τους ξανασκοτώνουν!

Σιχαίνεσαι τους ζωντανούς; Μην κλαις τους σκοτωμένους!

Απ’ τα ιερά τους κόκκαλα, πρώτη του Μάη και πάλι,

θα ξεπηδήσει ο καθαρμός κ’ η λεφτεριά του ανθρώπου.

Κ’ είναι χιλιάδες στην Ελλάδα όμοιοι Πανάγιοι Τάφοι.

Από την ποιητική συλλογή Ελεύθερος κόσμος, εκδ. Κέδρος, 1965

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες

 του ΓιάννηΡίτσου 

Πηγή εικόνας: Ο Γιάννης Ρίτσος ζωγραφίζοντας πέτρες

Μέρα Μαγιού μού μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω,

άνοιξη, γιε, που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω

Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις

άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης

Και με το δάχτυλο απλωτό μου τά 'δειχνες ένα-ένα

τα όσα γλυκά, τα όσα καλά κι αχνά και ροδισμένα

Και μού ’δειχνες τη θάλασσα να φέγγει πέρα, λάδι,

και τα δεντρά και τα βουνά στο γαλανό μαγνάδι

Και τα μικρά και τα φτωχά, πουλιά, μερμήγκια, θάμνα,

κι αυτές τις διαμαντόπετρες που ίδρωνε δίπλα η στάμνα.

Μα, γιόκα μου, κι αν μού 'δειχνες τα αστέρια και τα πλάτια,

τά 'βλεπα εγώ πιο λαμπερά στα θαλασσιά σου μάτια.

Και μου ιστορούσες με φωνή γλυκιά, ζεστή κι αντρίκια

τόσα όσα μήτε του γιαλού δε φτάνουν τα χαλίκια.

Και μού 'λεες, γιε, πως όλ' αυτά τα ωραία θά 'ναι δικά μας,

και τώρα εσβήστης κ' έσβησε το φέγγος κ' η φωτιά μας.

Από την ποιητική συλλογή Επιτάφιος, 1936

                               

Του Μπέρτολτ Μπρεχτ

Πηγή εικόνας: Μπέρτολτ Μπρεχτ

Δε θα λένε: Τον καιρό που η βελανιδιά τα κλαδιά της ανεμοσάλευε.
Θα λένε: Τον καιρό που ο μπογιατζής τσάκιζε τους εργάτες.

Δε θα λένε: Τον καιρό που το παιδί πετούσε βότσαλα πλατιά στου ποταμού το ρέμα.
Θα λένε: τον καιρό που ετοιμάζονταν οι μεγάλοι πόλεμοι.

Δε θα λένε: Τον καιρό που μπήκε στην κάμαρα η γυναίκα.
Θα λένε: Τον καιρό που οι μεγάλες δυνάμεις συμμαχούσαν
ενάντια στους εργάτες.

Μα δε θα λένε: Ήτανε σκοτεινοί καιροί
Θα λένε: Γιατί σωπαίναν οι ποιητές τους;

«Η βαβυλωνιακή σύγχυση των λέξεων και άλλα 499 ποιήματα», μια συλλογή 500 ποιημάτων του Μπέρτολτ Μπρεχτ σε μετάφραση του καθηγητή Γιώργου Κεντρωτή, εκδόσεις Gutenberg

  Νυν και αεί 

   του Νίκου Γκάτσου

Πηγή εικόνας: Νίκος Γκάτσος

Πρωτομαγιά

με το σουγιά

χαράξαν το φεγγίτη

και μια βραδιά

σαν τα θεριά

σε πήραν απ’ το σπίτι.

Κι ένα πρωί σε μια γωνιά στην Κοκκινιά

είδα το μπόγια να περνά και το φονιά

γύρευα χρόνια μες στον κόσμο να τον βρω

μα περπατούσε με το χάρο στο πλευρό.

Νυν και αεί

μες στη ζωή

σε είχα αραξοβόλι

μα μιαν αυγή

στη μαύρη γη

σε σώριασε το βόλι.

Κι ένα πρωί σε μια γωνιά στην Κοκκινιά

είδα το μπόγια το ληστή και το φονιά

του `χανε δέσει στο λαιμό του μια τριχιά

και του πατάγαν το κεφάλι σαν οχιά.

 Πρώτη Μαΐου

          του Μάνου Λοΐζου          

           

Πηγή εικόνας: Μάνος Λοϊζος

Πρώτη Μαΐου κι απ’ τη Βαστίλη

ξεκινάνε οι καρδιές των φοιτητών

χίλιες σημαίες κόκκινες μαύρες

Ο Φρεδερίκο η Κατρίν και η Σιμόν

Μέσα στους δρόμους μέσα στο πλήθος

τρέχω στους δρόμους ψάχνω στο πλήθος

πού ειν’ το κορίτσι το κορίτσι που αγαπώ

Πες μου Μαρία μήπως θυμάσαι

κείνο το βράδυ που σε πήρα αγκαλιά

Πρώτη Μαΐου, όπως και τώρα

κι εγώ φιλούσα τα μακριά σου τα μαλλιά

Μέσα στους δρόμους μέσα στο πλήθος

τρέχω στους δρόμους ψάχνω στο πλήθος

πού ειν’ το κορίτσι το κορίτσι που αγαπώ

Πρώτη Μαΐου μαύρα τα ξένα

κλείσε το τζάμι μην κρυώσει το παιδί

             

                                   Μοιρολόι για ένα νεκρό                                  

του Τάσου Λειβαδίτη

Πηγή εικόνας: Τάσος Λειβαδίτης

Φεγγάρι, ερημοφέγγαρο/ κριθάρινο φεγγάρι των φτωχών

αγέρα, πικραγέρα/ πολύλαλε αγέρα των μουγγών

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε/ μήνα Μάη

σταυρώσανε το νιο,/ μήνα Μάη

σταυρώσαν το ροδόσταμο και το λεμονανθό –

ροδιά, δος του το αίμα σου

δος του το φέγγος σου, στερνό του ηλιοβασίλεμα,

μήνα Μάη, σταυρώσαν τον αυγερινό

αχ, το πρωί ήταν ήλιος και δροσιά

το μεσημέρι λάμψη κι όνειρα

το βράδυ ήρθε πικρό κι ολόμαυρο,

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε

μήνα Μάη/ σταυρώσανε το Μάη

ύστερα πλύναν τα μαχαίρια και σκοτώσαν το νερό,

ύστερα κάναν να κοιτάξουν  και σκοτώσανε το δειλινό

αστροφεγγιά/ χρυσάφι στο ταγάρι των τυφλών

α, σκύλα αστροφεγγιά, όπυ τους έφεγγες,

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε/ μήνα Μάη

Μεγάλη Παρασκευή των φτωχών

κι ολόρθες οι γυναίκες στα κατώφλια

με τα μεγάλα μάτια τους τον σαβανώνουν,

τα δεντρολίβανα σκύβουν και τον μυρώνουν,

οι άντρες πέρα μες στα καπηλιά

μ’ ένα πικρό τραγούδι τον κατευοδώνουν

τα χελιδόνια έρχονται και τον ανασηκώνουν,

αχ, το πρωί ήταν άνοιξη

το βράδυ μαύρη συννεφιά

το βράδυ ήρθε με δώδεκα καρφιά

το βράδυ γαύγιζε με δώδεκα σκυλιά

το βράδυ σώπαινε μ’ όλα του τα καμπαναριά

σύγνεφο, πικροσύγνεφο/ γιατί δεν έμπαινες μπροστά

κι από την κοντινή την εκκλησιά

γιατί δεν έσκουζες παρθένα Παναγιά,

α, κάτω απ’ τον άδειο ουρανό,

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε/ μήνα Μάη

μήνα Μάη/ σταυρώσανε το νιο.

Τάσος Λειβαδίτης, Ποίηση, τ. 1, εκδ. Κέδρος

 Παράξενη πρωτομαγιά

του Νίκου Γκάτσου 

Πηγή εικόνας: Νίκος Γκάτσος

Παράξενη πρωτομαγιά

μ’ αγκάθια πλέκουν σήμερα στεφάνια

ηρθ’ ο καιρός του «έχε γεια»

τι να την κάνεις πια την περηφάνια.

Στα δυο σου μάτια τα χρυσαφιά

σκοτάδι πέφτει και συννεφιά

ποιες μπόρες φέρνεις και ποιες βροχές

σε κουρασμένες νεκρές ψυχές

Παράξενη πρωτομαγιά

ο ήλιος καίει το πέλαγο στη δύση

μα της καρδιάς την πυρκαγιά

πού θα βρεθεί ποτάμι να την σβήσει.

Πρωτομαγιά

με το σουγιά

χαράξαν το φεγγίτη

και μια βραδιά

σαν τα θεριά

σε πήραν απ’ το σπίτι.

Κι ένα πρωί σε μια γωνιά στην Κοκκινιά

είδα το μπόγια να περνά και το φονιά

γύρευα χρόνια μες στον κόσμο να τον βρω

μα περπατούσε με το χάρο στο πλευρό.

Νυν και αεί

μες στη ζωή

σε είχα αραξοβόλι

μα μιαν αυγή

στη μαύρη γη

σε σώριασε το βόλι.

Κι ένα πρωί σε μια γωνιά στην Κοκκινιά

είδα το μπόγια το ληστή και το φονιά

του `χανε δέσει στο λαιμό του μια τριχιά

και του πατάγαν το κεφάλι σαν οχιά.

Εργατική πρωτομαγιά

του Τόλη Νικηφόρου

Πηγή εικόνας: Τόλης Νικηφόρου

ωραία που ήταν η συγκέντρωση

στην πιο μεγάλη μας πλατεία

ωραία τα μάρμαρα

ωραία τα μέγαρα

ωραίο και το παλιό εργατικό μας κέντρο

οι εργάτες είχαν ήδη φύγει

να κάνουν την πρωτομαγιά στις γύρω εξοχές

με τις γυναίκες, τα παιδιά και τα γεμάτα τους καλάθια

απόμεινες εσύ

απόμεινα εγώ

να κρατάμε ένα απορημένο λάβαρο

και τα στολισμένα μπαλκόνια

με τους βραχνούς ομιλητές

Από τη συλλογή Ο μεθυσμένος ακροβάτης (1979) 

Λόγος στην αγορά της ανεργίας

του Σαμίχ Κάσεμ

Πηγή εικόνας: Σαμίχ Κασέμ

Ίσως να στερηθώ και το ψωμί μου.

Ίσως το στρώμα ξεπουλήσω και τα ρούχα μου.

Ίσως δουλέψω σκουπιδιάρης, πετροκόπος και χαμάλης.

Ίσως να σωριαστώ γυμνός και πεινασμένος εχθρέ του ήλιου

αλλά δεν παζαρεύω

κι ως τον ύστατο χτύπο της καρδιάς μου θ’ αντιστέκομαι!

Ίσως αρπάξεις απ’ τη γη μου και την τελευταία σπιθαμή.

Ίσως ταΐσεις στις φυλακές τη νιότη μου

Ίσως μου κλέψεις την κληρονομιά του παππού μου -πιθάρια, έπιπλα και σκεύη-.

Ίσως καθίσεις παν’ απ’ το χωριό μας σαν εφιάλτης τρόμου εχθρέ του ήλιου

αλλά δεν παζαρεύω

κι ως τον ύστατο χτύπο της καρδιάς μου θα αντιστέκομαι!

Ίσως από τις νύχτες μου να σβήσεις κάθε φως.

Ίσως να στερηθώ της μάνας το φιλί.

Ίσως κι ένα παιδί να βρίσει τον λαό μου, τον πατέρα μου.

Ίσως να κλέψεις μια στιγμή απροσεξίας από τον φύλακα των πόνων μου.

Ίσως πλαστογραφήσει την Ιστορία μου ένας δειλός, μυθομανής, θρησκόληπτος.

Ίσως στερήσεις στα παιδιά μου καινούριο ρούχο στη γιορτή.

Ίσως με δανεισμένο πρόσωπο τους φίλους μου πλανέψεις.

Ίσως υψώσεις γύρω μου τειχιά… τειχιά… τειχιά…

Ίσως τις μέρες μου καρφώσεις στο σταυρό του εξευτελισμού εχθρέ του ήλιου

αλλά δεν παζαρεύω

κι ως τον ύστατο χτύπο της καρδιάς μου θ’ αντιστέκομαι!

Εχθρέ του ήλιου

στο λιμάνι στολίσματα, χαιρετισμοί, φωνές χαράς και αχολόι

και τα πολεμικά τραγούδια μας φλογίζουν τα λαρύγγια

κι ένα πανί μες στον ορίζοντα που προκαλεί τον άνεμο

και τη φουρτούνα

και ξεπερνάει τον κίνδυνο

είναι του Οδυσσέα που επιστρέφει

απ’ του χαμού τη θάλασσα

επιστροφή του ήλιου, του ξενιτεμένου και

όρκο βάνω στα μάτια τους

δεν παζαρεύω

κι ως τον ύστατο χτύπο της καρδιάς μου

θ’ αντιστέκομαι… θ’ αντιστέκομαι… θ’ αντιστέκομαι!!!

Νωθρά δικαιώματα

του Γιάννη Βαρβέρη

Πηγή εικόνας: Γιάννης Βαρβέρης

κόκκινα ωράρια δροσερά

και λάγνα συνδικάτα.

Τ' αφεντικά τις απεργίες αμείβουνε

με υπερωρίες

εμείς κεφάτα τις δουλεύουμε

αυτές γεννούν ωάρια νέα

νέα κεφάτα ωράρια εκχωρούμε

μαζί και τους νόμιμους τόκους τους

με υπεραξίες

δωροδοκώντας το έλεος

ζούμε.

Από την ποιητική συλλογή  Στα Ξένα, εκδόσεις Κέδρος, 2001