11 Μαΐου 2017

106ο βιβλίο: Φραντς Κάφκα, «Η δίκη»



Φραντς Κάφκα «Η δίκη», 
μετάφραση: Αλέξανδρος Κοτζιάς
Κέδρος 2008, 253 σελ.

106ο βιβλίο
29/3/2017
Πρόταση Ελένης Παπαστεργιάδου


"Ταυτότητα" και εξώφυλλο βιβλίου από τη βάση της Βιβλιονέτ


   


Ντίνα Παπαδοπούλου
Σε μια συνέντευξη του ο Μίλαν Κούντερα λέει « Αυτό το “παράλογο” εκ πρώτης όψεως μυθιστόρημα ανέκαθεν προκαλούσε τις πιο ποικιλόμορφες ερμηνείες. Θεωρήθηκε διαδοχικά καταγγελία κατά της γραφειοκρατικής απανθρώπησης, κατηγορητήριο κατά του ολοκληρωτισμού, μεταφορά για τον αντισημιτισμό. Η Δίκη πλέον διαβάζεται ολοένα και περισσότερο ως παράλογο χιούμορ ή σουρεαλιστικό κείμενο». Όμως δεν μπόρεσα να το δω σαν χιούμορ. Το διάβασα για πρώτη φορά πριν από πολλά χρόνια και μου είχε δημιουργήσει μια αίσθηση ασφυξίας, αδιεξόδου, ατελέσφορων προσπαθειών και παραλόγου. Τώρα ξαναδιαβάζοντάς το κάτω από άλλες συνθήκες μου δημιούργησε τα ίδια περίπου συναισθήματα. Μου θύμισε ακόμα το ποίημα του Κ. Π. Καβάφη, οι Τρώες και συγκεκριμένα τους στίχους «Είναι οι προσπάθειές μας των συφοριασμένων, είναι οι προσπάθειές μας σαν των Τρώων». Διαβάζοντάς το μεταφέρθηκα συνειρμικά στη σημερινή κατάσταση, της κρίσης οικονομικής και κοινωνικής.- Ελπίζω βέβαια, να μην έχουμε το τέλος του Γιόζεφ Κ. – Τα όσα συμβαίνουν αυτά τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας αλλά και γενικότερα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «καφκικά» μια και ο όρος αυτός, εδώ και αρκετά χρόνια, χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάτι αγχωτικό, εφιαλτικό, καταπιεστικό και παράλογο. Για εμένα η Δίκη του Κάφκα, αποτελεί κριτική στη δύναμη της εξουσίας, που απογυμνώνει τον πολίτη από τα δικαιώματά του, του στερεί τη διάθεση για αντίσταση, αχρηστεύει κάθε νόμο και στο τέλος τον συνθλίβει.

Κλεοπάτρα Τσάκουρη
Τρία βασικά ερωτήματα βασανίζουν, ταλαιπωρούν, βυθίζουν στη θλίψη και την απογοήτευση τον Γιόζεφ Κ .-τμηματάρχη τράπεζας-, που βρέθηκε αναπάντεχα, από τη μια στιγμή στην άλλη, κατηγορούμενος για σοβαρή παράνομη πράξη, χωρίς να γνωρίζει το κατηγορητήριο, τον καταγγέλλοντα, την ημέρα που θα οδηγηθεί σε πραγματική δίκη στο Ανώτατο Δικαστήριο, ώστε να εξετασθεί, να διαλευκανθεί η υπόθεσή του.
Η καταδίκη του Γιόζεφ Κ..., που δεν αναφέρεται σκόπιμα το επώνυμό του, είναι στην ουσία ανύπαρκτος για το σύστημα, έχει αποφασισθεί εκ των προτέρων από το καθεστώς, από τη δικαστική εξουσία, παρατηρούμε στο μυθιστόρημα το δικηγόρο να μη προχωρεί την υπόθεση, τους δικαστές τον ανακρίνουν να μην ακούν στη πραγματικότητα τη κατάθεσή του, τις απόψεις του.
Το πρόβλημα με τον ανώτερο υπάλληλο της τράπεζας Γιόζεφ Κ., που θεωρείται ανυπάκουος, είναι πνευματικό και όχι οικονομικό, πρέπει να διαλύσει λίγο λίγο την αντοχή, την υπομονή του, να αφανίσει τη προσωπικότητά του, το χαρακτήρα του, έτσι μόνο πετυχαίνει το στόχο της η εξουσία.
Η ιστορία φτάνει στην κορύφωσή της με την τελική πτώση, το θάνατο του υπαλλήλου Γιόζεφ Κ. και τη λύτρωσή του. «Σα σκυλί» ψελλίζει την ώρα που τον μαχαιρώνουν οι δολοφόνοι του.

Βιολέττα Παπαδοπούλου
Εσωτερική βουτιά στον ψυχισμό του Κάφκα, βιβλίο-σταθμός του συγγραφέα, που έχει χαρακτηρισθεί ως ο σπουδαιότερος μοντερνιστής γερμανόφωνος πεζογράφος,  με πολιτικές και ψυχολογικές αναφορές στα αδιέξοδα του κόσμου μας και του πολιτισμού μας.
Γραφειοκράτες υπάλληλοι, απειλές για ενοχές , που δημιουργούνται από το πουθενά και από το τίποτα, παντελής έλλειψη ουσιαστικής ανθρώπινης επαφής. Φανερώνεται όλη η απέχθεια του Κάφκα για την ιεραρχία της εργασίας του, για το δήθεν του συστήματος της δικαιοσύνης, για την βρωμιά του, για τους δικαστές , τους δικαστικούς υπαλλήλους και τους δικηγόρους, που κοροϊδεύουν τον  κόσμο, σε μια πρώτη ανάγνωση.
Και σε μια δεύτερη, η είσοδος σε μια  κόλαση του νου, σε εφιάλτες, σε διαδρόμους, που δεν σου δείχνουν ποτέ την έξοδο, σε τιμωρούς και σε  ενόχους, που τους καταδιώκει πάντα κάτι απροσδιόριστο και αόρατο.
Πρωτοπόρος ο Κάφκα, όσο κι αν μας δυσκολεύει η γραφή του, βγάζει όλες τις ανησυχίες, τις φοβίες και τους προβληματισμούς του στο βιβλίο, κοινωνώντας μας στο παράλογο των κοινωνιών μας και των απάνθρωπων δομών, που τις εξουσιάζουν.
Αξιοσημείωτη η περίεργη  και προβληματική σχέση του Κάφκα με όλες τις γυναίκες που συναντάει, κάτι που δυσκόλευε τον συγγραφέα και στην πραγματική του ζωή, καθώς και οι πατρικές φιγούρες, που τον κατατρέχουν, γεμάτες ενοχές και κανόνες, αντιπροσωπεύοντας την δύσκολη έως ανύπαρκτη σχέση του με τον πατέρα του.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου