6 Βιβλίο - Σεμπάστιαν Μπάρυ, Η μυστική Γραφή / Οι αναγνώσεις μας (1ος χρόνος)

Σεμπάστιαν Μπάρυ, Η μυστική Γραφή

Ξενόγλωσσος τίτλος: THE SECRET SCRIPTURE
Μετάφραση: Αύγουστος Κορτώ
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2009

11-1-2012
Βιβλίο 6ο
Πρόταση της Κωνσταντίνας Χονδρογιάννη

                                   

 

Γιώργος Καλιεντζίδης

Τώρα, θαρρώ ότι μπορώ να γράψω για το βιβλίο του Μπάρυ, κρατώντας μιαν απόσταση ασφαλείας, απ’ όλα εκείνα που θα μπορούσαν να με κάνουν να λοξοδρομήσω από το πραγματικό νόημα, την ουσία της υπόθεσης.

Δεν έχω διαβάσει άλλα βιβλία του, και αυτό το έρμο το άφησα στη μέση, οπότε θα έχει όλα τα δίκια, να στοιχειώσει στα όνειρά μου και να πετάγεται κάθε τόσο η αιωνόβια Ροσίν, να μου ιστορεί τα πάθη της, έστω και με την επιτηδευμένη γλώσσα της, την αφύσικη για έναν άνθρωπο της ηλικίας της, ανεξαρτήτου μορφώσεως. Πιο πολύ θα της ταίριαζαν οι σιωπές, τα γκελ στην αφήγησή της, οι παρασπονδίες της σκέψης, οι επαναλήψεις. Εκτός και εάν ο συγγραφέας ή ο μεταφραστής θέλησε να συνδυάσει τη καθαρή σκέψη και το γάργαρο-ανεμπόδιστο λόγο της νιότης με τη σοφία και την καρτερικότητα του χρόνου. Θα μπορούσε, λέω, ο συγγραφέας, εφ' όσον είχε επιλέξει αυτήν τη μορφή γλώσσας, να χρησιμοποιήσει έναν ενδιάμεσο, ας πούμε ακροατή, ο οποίος καταγράφει την εξομολόγηση της Ροσίν και συμπληρώνει ή διορθώνει τα λεγόμενά της. 

Η χθεσινή συζήτηση τα είχε όλα. Ήρθε και  η επίσκεψη του Ανέστη Ευαγγέλου για να μας υπενθυμίσει ότι αναπάντεχα, εκεί που δεν το περιμένεις, συναντάς ένα πλοίο στο λιμάνι με το όνομα του Νικόλα Βαπτσάρωφ. Αν ξέρεις ότι ο Βαπτσάρωφ  ήταν επαναστάτης και ποιητής  και δολοφονήθηκε από τους φασίστες, τότε το πλοίο παύει να είναι ένα απλό πλοίο, μεταμορφώνεται σε φορέα μνήμης (όλα τα πλοία έχουν μνήμη). Μπορεί να σου καταθέσει, εάν το θες, τη δική του εξομολόγηση, όπως και η Ροσίν. Γιατί η σχέση μας με τη μνήμη είναι αξεδιάλυτο παιγνίδι. Πάντα αναρωτιέμαι γιατί θυμάμαι ετούτο και δε θυμάμαι το άλλο. Επιλεκτική μνήμη; Σημασία δεν έχει ο χαρακτηρισμός, η λειτουργία έχει σημασία.

Επιστροφή στη μυστική γραφή του Μπάρυ. Ηρωίδα του βιβλίου του δε μου φαίνεται να είναι η Ροσίν αλλά η ίδια η Ιρλανδία, οπότε και εξηγείται το παράδοξο της νεανικής μνήμης και του εκλεπτυσμένου λόγου της Ροσίν. Ο Μπάρυ αγαπά τόσο πολύ την Ιρλανδία γι αυτό και θέλει να ακούει τη φωνή μιας νέας γυναίκας, κι ας ξέρει ότι τα χρόνια της είναι πολλά. Μπορεί ηρωίδα να είναι η ομορφιά.

Μια ακόμη αδυναμία του βιβλίου εδράζεται στα επιστημονικά δεδομένα της εποχής. Την περίοδο στην οποία τοποθετείται η ιστορία, στον ψυχιατρικό κόσμο κυριαρχούσε η θεραπεία με το ηλεκτροσόκ, που είχε ως σκοπό την εξαφάνιση από τη μνήμη του παρελθόντος, οπότε…

Οι επισημάνσεις αυτές απλώς είναι μια άλλη ανάγνωση, κι ας έρχονται σε αντίθεση με άλλες απόψεις για το βιβλίο.

Μαρία Τριανταφυλλίδου

Ο συγγραφέας εξαιρετικός! Φαίνεται ότι έχει σπουδάσει τη λογοτεχνία και χρησιμοποιεί τις γνώσεις του με μαεστρία. Πρωτοπρόσωπη η γραφή του, δεν προδίδει τα πρόσωπα που ο ίδιος ερμηνεύει.

Στο θέμα του μας βάζει από την αρχή διαβάζοντας προσεκτικά τα κομμάτια που προλογικά επισυνάπτει, του Σερ Τόμας Μπράουν «Χριστιανική Ηθική» και της Μαρίας Edgeworth το «Κάστρο του Ράκρεντ».

Με συγκλόνισε το τρίτο μέρος που το διάβασα αφήνοντας τα πάντα να περιμένουν.

Τα μικρά γεγονότα της Ιστορίας με τα μάτια των ηρώων του, διασταυρώνονται  και αποκαλύπτονται. Τα μεγάλα πρέπει να είναι ήδη γνωστά. 

Οι βυθίσεις στη ζωή της αιωνόβιας Ροσίν, -«εκπάγλου καλλονής» άλλοτε, φαίνεται όμως και στα εκατό της να θυμίζει ακόμη τη νεανική ομορφιά της-, ζωντανές, δροσερές, αβέβαιες κάπως στη μνήμη της, καταπονημένες όχι από δική της λησμονιά αλλά κακοποιημένες από τους χειραγωγούς της ιστορίας της, μοιάζει να ξεπετάγονται ζώσες (!...) συνδέοντας το τότε και το τώρα, τον περασμένο αιώνα με το μόλις χθες παρόν! 

Ο δόκτωρ Γκλεν, ψυχίατρος, περισσότερο λαγωνικό παρά ως γιατρός ενεργώντας, ανιχνεύοντας, ψαχουλεύοντας πιο καλά στα γραπτά κείμενα-έγγραφα της ιστορίας της Ροσίν, ανακαλύπτει και αποκαλύπτει παράλληλα τη δική του ζωή, καταδύεται στη δική του ψυχή και βρίσκει τον εαυτό του.

Σιγά-σιγά, με δυνατές ενορχηστρώσεις, μα και με μοναχικά βιολιά, ο Σεμπάστιαν Μπάρυ προχωράει στο κρεσέντο του τρίτου μέρους, όπου άφωνοι σχεδόν και απνευστί παρακολουθούμε την κακοποίηση του φύλου -γυναίκα-, της μοίρας –-εκπάγλου καλλονής-, του θάρρους –τι θράσος να πολεμάς και να επιβιώνεις!-, αλλά και της ευγένειας, της λεπτότητας, της έγνοιας, της ανθρωπιάς –Ενίας Μακνάλτυ, Τζον Κέιν (Σονίν Κιν Λαβέλ) απόγονος του Τζον Λαβέλ...

Όμως, τι μικρή που είναι η κοινωνία μας! Το λαγωνικό να αποκαλύπτει τον εαυτό του!

Θέλω να το ξαναδιαβάσω... να χαρώ ό,τι τρέχοντας προσπέρασα, από το φόβο μου μήπως και δεν προλάβω..., από την έγνοια μου να φθάσω στο τέλος... Θέλω να το ξαναδιαβάσω, γιατί με έθλιψε πολύ η Ιστορία της Ιρλανδίας, της κοινωνίας των Ιρλανδών, με το βαθύ της πόνο... 

Θέλω αυτή την εποχή κάτι δυνατά αισιόδοξο, φωτεινό, μια ανάσα!

Με κούρασε η μετάφραση, η επιμέλεια της γλώσσας, που τη βρήκα κάπως απρόσεκτη για ένα τέτοιο έργο. Θεωρώ ότι αν διαβάζαμε το πρωτότυπο θα χαιρόμασταν απίστευτα την ομορφιά του λόγου και το κάθε μεγάλο ή μικρό που θέλει να μας δώσει.   

Χριστίνα Βουμβουράκη 

Από τις δυο πρώτες σελίδες, είχα διαβάσει ήδη το βιβλίο. Περίεργη αίσθηση, αν συνυπολογίσεις το ότι η αφήγηση που ακολούθησε ήταν πλούσια σε συμβάντα, ίσως μάλιστα και κάπως ανισόρροπα περίπλοκη. Και για να ξεμπερδεύουμε με αυτό που δεν μου καλάρεσε: Πολύ φωνακλάδικη η αποκάλυψη λίγο πριν το τέλος. Στα όρια του κιτς, με την έννοια της βεβιασμένης, φτηνής συγκίνησης. Τρομαχτική η σκέψη που μόλις πέρασε με τέρμα τα γκάζια από το μυαλό μου: Θεέ μου, αυτό το μυθιστόρημα θα μπορούσε να γυριστεί ταινία από τον Φώσκολο! 

Τι τρυφερά όμως σκεπάζει στο τέλος ο Μπάρυ την «περί-πλοκη ατασθαλία» του αφήνοντας μας εκεί έξω, χωμένους μαζί με τον δόκτορα Γκρεν στα αγκάθια, στα ρόδα και στα αγριόχορτα! Κι αν με ξαναρωτήσεις, κακό του κεφαλιού σου, γιατί δεν βλέπω πια καμία ατασθαλία. Πείραγμα ήταν, ένα σκανδαλιάρικο παιχνίδι ενός αγαπημένου φίλου που ξέρει πως άπαξ και κερδίσεις κάποιον, πολλά στραβοπατήματα μπορούν να σου συγχωρεθούν ελαφρά τη καρδιά. 

Τέλος καλό, όλα καλά λοιπόν. Και ευτυχώς αποφύγαμε μια καθαρτήρια σκηνή δακρύβρεχτης ομηρικής αναγνώρισης των δυο πρωταγωνιστών, ηρώων να τους πω, μια που κουβαλούσαν κάτι το «ηρωικό και πένθιμο» πάνω τους, παράσημο των ιστορικών γεγονότων που διαμόρφωσαν ερήμην τους τις μακρόχρονες ζωές τους. Και ευτυχώς γλιτώσαμε και από έναν βουβό, παντοτινό αποχαιρετισμό σε κηδεία, οριακά πράγματι, μια που η Ροσίν ήταν πια με το ένα πόδι στο λάκκο. Και ακόμη περισσότερο ευτυχώς, πολλά στοιχεία του δράματος έμειναν τελικά αμφίβολα προσδιορισμένα και έγιναν έτσι αιωρούμενα, ελαφριά και νωχελικά φτερά και όχι σιδερένια, φονικά σφυριά. Γιατί κακά τα ψέματα, ως αναγνώστρια και όχι μόνο, θα προτιμούσα πούπουλα παρά σφυριά να πέσουν στο κεφάλι μου. Στο κεφάλι μου που έχει γεμίσει με φράσεις από λέξεις όχι περίεργες και λαμπερές, μα συνταιριασμένες με συγκινητική απλότητα, ζεστασιά και συμπόνια.

Κλείνοντας, θα ήθελα οπωσδήποτε να ζητήσω ταπεινά συγνώμη απ’ την αξιαγάπητη πολύπαθη Ροσίν. Συγνώμη, που την άφησα να γεννοβολά ολομόναχη στα κύματα σχεδόν για μια ολόκληρη μέρα, ώσπου να δεήσω να επιστρέψω απ΄ το γραφείο και να συνεχίσω, επιτέλους, την ανάγνωση. 

Νίκος Ματενίδης

Στην αρχή, ένα ποτάμι που εγγυάται την εχεμύθεια της ιστορίας του τόπου. Στην μνήμη έρχεται ένα άλλο ποτάμι, που επίσης κατέβαζε κορμιά, όμως εκείνο μύριζε χολέρα. Αυτό έχει πυκνή ομίχλη και το περιβάλουν βρύα και λειχήνες.

Διαβάζοντας την πρώτη σελίδα, αργείς να περάσεις στην δεύτερη, αφήνεις λίγο χρόνο, να γευθείς την ανυπομονησία της συνέχειας. Ο μύθος μπλέκεται με την πραγματικότητα , ελαστικές διαστάσεις φέρνουν στην ανιούσα κλίμακα την απόλαυση της ανάγνωσης.

"Γράφω τώρα, για να σταματήσω το κλάμα. Μαχαιρώνω λέξη λέξη το χαρτί με τον κονδυλοφόρο μου, σαν να καρφιτσώνω και τον εαυτό μου μαζί."

Ορισμός της αποκάλυψης , σπάραγμα, το εσώτερο σε πλήρη διαφάνεια , η γραφή σαν καθαρτική αποστολή , αντιπερισπασμός στον πόνο της μοναξιάς , άχθος να ισορροπήσει το μυαλό. Αναπάντητα ερωτήματα ή εικόνες που δεν "κλείνουν" , έτσι ώστε ο αναγνώστης να "πλάσει" την δική του κατάληξη.

"Ο γραπτός λόγος μπορεί να υποδυθεί την εγκυρότητα χωρίς να την περιέχει"

Νάτος ο μύθος που ερεθίζει τον γρίφο και οδηγεί μαιανδρικά την σκέψη σου. Ο συγγραφέας κατεργάζεται την άχλυ μυστηρίου με στοιχεία μεταφυσικής, καταφέρνει έτσι, να θέλεις να μην βρεθεί ο μίτος της Αριάδνης, να μην τελειώσουν οι σελίδες, καταφέρνει την στιγμή που ο αναγνώστης βάζει τον σελιδοδείκτη, σιωπά, τοποθετεί τις εικόνες στο νου του και ξεκινά το ταξίδι της μαγείας, τότε συντελείται η" απόλαυση του κειμένου" του Ρολλάν Μπαρτ.

Η ηρωίδα μας θυμίζει τον Ιωνά στην κοιλιά του κήτους. Απαντά στο από που αντλούσαν δύναμη και εγκαρτέρηση, όλοι της ομάδας Σιν Φέιν που περίμεναν την εξηκοστή ημέρα πείνας για τον θάνατο τους. 

Μας διδάσκει Επίκουρο.     

Ελένη Παπαστεργιάδου

Ξεκίνησα με την αίσθηση του κρύου, του γκρίζου και του φόβου πως ήξερα τι θα ακολουθήσει. Η ζωή μιας τροφίμου σε ψυχιατρείο, μακροπρόθεσμα, δεν μου κεντρίζει το ενδιαφέρον. Όσο οι σελίδες γυρίζουν και η ποίηση του λόγου βάζει χρώμα στις αφηγήσεις, μου αρέσει. Στενοχωριέμαι για την Ροσίν, που γεννήθηκε και πέθανε πάνω από μία φορά και παραξενεύομαι που δεν έχει κυλήσει ακόμη ούτε ένα δάκρυ. Διαπιστώνω την σκληρότητα των αφηγήσεων και των δύο τραγικών ηρώων, που δεν με σοκάρει όμως πουθενά. Αφαιρούμαι διαβάζοντας, φτιάχνω εικόνες και κάπου μπερδεύομαι ποιανού αφήγηση διαβάζω.

Σκέφτομαι... Ελένη συγκεντρώσου. Μοιάζουν τόσο πολύ. Με κουράζουν οι πολλές λεπτομέρειες σε οτιδήποτε περιγραφή, εμποδίζουν την συνέχεια! Θαυμάζω και απολαμβάνω τα θαύμα της αγάπης σε όλες τις μορφές που έχει την δύναμη να επουλώνει πληγές, να γιατρεύει ψυχές, να προσηλώνει σε στόχους, να αφήνει μετά τα άπειρα δεινά παράθυρο στην ελπίδα και την αισιοδοξία.

Χαίρομαι για την αποκάλυψη της συγγένειας των ηρώων και επιβεβαιώνεται ο λόγος που ταύτιζα σε όλο το βιβλίο τις αφηγήσεις τους. Γιατρεύονται νομίζω εν τέλει και οι δυο. Τα γονίδια? Η αγάπη? Δεν ξέρω και ούτε με νοιάζει! Εγώ θα συνεχίσω να αγαπώ.   

Αρχοντούλα Διαβάτη

Η Αμίνα ήρθε πάλι με δώρα βιβλία στο καφενείο στην Παύλου Μελά, παραμονή πρωτοχρονιάς. Η αυτοβιογραφία ενός σκιάχτρου του Β.Cyrulnik για τη Λίνα και Τη μυστική γραφή του S.Barry για μένα. Η Λίνα όπως κάθε χρόνο μας χάρισε το ημερολόγιο των Τσιάπας, «οργή κι αξιοπρέπεια, οι γέφυρές μας, οι γλώσσες μας». Συζητήσεις για το κοινωνικό ιατρείο όπου πηγαίνει μια φορά την εβδομάδα τώρα που βγήκε στη σύνταξη η Αμίνα και για τη δύσκολη καθημερινότητα στο σχολείο της στη Γλαύκη η Λίνα.

Το σχολείο τους που αδελφοποιήθηκε με ένα χανιώτικο σχολείο και τί ερωτικοί σπινθήρες, τί φιλία, τί εγκαρδιότητα, τί αγάπη και συγκίνηση ξεπετάχθηκαν. Θα μας έστελνε ηλεκτρονικά το βίντεο της φιλοξενίας των κρητικόπουλων στη Γλαύκη και στα Χανιά των παιδιών του πομάκικου Λυκείου. Κλωστές, ρυάκια, ποταμοί οι συζητήσεις μας πηγαινοέρχονταν χωρίς σταματημό. Καφέδες, τσιγάρα, κι η ατμόσφαιρα γιορτινή. Έμπαινε συνέχεια κόσμος στο καφενείο και φαίνεται πως έπρεπε να πηγαίνουμε.

Ώρες και μέρες μετά σκεφτόμουνα τις κουβέντες και τα σχόλια εκείνης της μέρας. «Δεν είν’ ανάγκη να κάνεις σταδιοδρομία στη δυστυχία», είχε διαβάσει η Λίνα στον πρόλογο του βιβλίου- δώρου της. Στρατηγικές για την απώλεια και τον πόνο.

Η καινούργια χρονιά άρχισε με διαβάσματα στο ζεστό σπίτι και κάποιες εξόδους στην κακοκαιρία για θέατρο και σινεμά. Έψαχνα να επαληθεύσω το στοιχειωμένο λόγο στα βιώματα των γιορτινών ημερών που κυλούσαν σαν μια αμήχανη... αναπαράσταση παλιότερων χαρωπών ημερών. Επαληθεύτηκε μια χαρά στο ΚΤΗΝΟΣ ΣΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ του Ρ.Καλινόσκι που είδαμε ανήμερα την Πρωτοχρονιά. Η μνήμη της αρμένικης γενοκτονίας είναι ήδη μακριά. Όμως το τραύμα είναι παρόν. Η Σέτα όμως δεν ενδίδει στο σκηνικό του αιώνιου πένθους που έχει εγκαταστήσει ο Αράμ, θεμέλιο για το σπιτικό τους. Αντιστέκεται και τον λυτρώνει κι εκείνον. Αράμ, όπως το όνομα του ήρωα, ΕΓΩ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, του αγαπημένου συγγραφέα που είχα ανακαλύψει παλιότερα, του Ουίλλιαμ Σαρογιάν.

Το ΤΡΙΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ του K. Ταχτσή, σκηνοθεσία Φασουλή- το είδαμε στη... βάρδια οχτώ- δωδεκάμιση τη μέρα των Φώτων. Η Νίνα δεν το’ βαζε κάτω μ’ όλες τις μαύρες ατυχίες που της τυχαίνανε κάθε τόσο, δασκαλεμένη κι από τη φιλενάδα της την Εκάβη -επιτομή της μαύρης ατυχίας- που όμως αρνιέται το μελό και παλεύει μέχρι κλαυσίγελου. Πρωταγωνιστεί βέβαια η γλώσσα στην ακομπλεξάριστη εξιστόρηση της νεότερης νεοελληνικής ιστορίας. Η κακοκαιρία συνεχιζόταν κι εγώ άρχισα τη Μυστική γραφή που μου φάνηκε δύσπεπτη στην αρχή -έπρεπε ίσως ως προαπαιτούμενο να γνωρίζω περισσότερα για τον ιρλανδικό εμφύλιο και τις θρησκευτικές αντιπαλότητες καθολικών και προτεσταντών– μέχρι που άρχισα να χάνομαι στα παιχνίδια της μνήμης των δυο παράλληλων αφηγήσεων - της ηλικιωμένης Ροσίν και του Δόκτορα Γκρεν, του ψυχιάτρου της. Άρχισα να υπογραμμίζω έντονα, θυμωμένη συχνά για τη μαύρη συνωμοσία της αδικίας, να βάζω μεγάλους αστερίσκους στα περιθώρια - να επανέλθω, γοητευμένη από την ποίηση και τη μαστοριά της δομής. Μια σχεδόν σωματική γυναικεία γραφή, από τα χέρια και το μυαλό ενός άντρα. Η Ροσίν υπέργηρη γράφει για τον εαυτό της και την ιστορία της, ως αντίσταση στις δυνάμεις της μοίρας και της Ιστορίας που την πέταξαν στο περιθώριο και την ασυλοποίησαν χρόνια ολόκληρα κλεισμένη στην Ψυχιατρική κλινική του Ροσκόμον. Η μυστική γραφή της είναι ο κώδικας που αποκρυπτογραφεί ο αναγνώστης και γίνεται πλουσιότερος, κοινωνώντας την ήρεμη και στοχαστική αγάπη ενός γενναίου, ολοκληρωμένου ανθρώπου και το ρίγος της καλής λογοτεχνίας...

Στεφανία Βελδεμίρη

Χριστιάννα Βέλλου

Ο συγγραφέας μάς  διηγείται σε συνέντευξή του πως εμπνεύσθηκε το βιβλίο του από μια ιστορία που του είπε η μητέρα του για μια μακρινή τους συγγενή: "Διέσχιζα μια περιοχή του Sligo με την μητέρα μου, όπου εκείνη ξάφνου διέκρινε τα ερείπια μιας καλύβας με πέτρινη καμινάδα και μου είπε ότι εκεί  πρέπει να έζησε η πρώτη γυναίκα του μεγάλου μου θείου πριν κλεισθεί σε φρενοκομείο από την οικογένεια. Δεν γνώριζε τίποτα περισσότερο παρά μόνο οτι ήταν όμορφη. Κάποτε άκουσα τον παππού μου να λέει οτι "δεν ήταν καλή". Αυτό μόνο σώζεται και οι φήμες για την ομορφιά της. Δεν είχε όνομα, παντελώς άγνωστη. Ένοιωσα καθήκον σαν συγγραφέας να της ξαναφτιάξω την ζωή. Προσπάθησα να γράψω ένα σενάριο για ταινία και για θεατρικό αλλά " δεν μου βγήκε". Έτσι 17 χρόνια μετά νοιώθω ανακούφιση γράφοντας το μυθιστόρημα".

Έγραψε λοιπόν  ένα λυρικό κείμενο με ευρηματικό τρόπο γραφής, έφτιαξε μια επική ιστορία αγάπης, προδοσίας και αναπόφευκτης τραγικότητας. Παράλληλα εξιστορεί σημαντικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας της πολύπαθης Ιρλανδίας, η οποία παλεύει αιώνες με δύο θεριά, τον εθνικισμό και τον άκρατο καθολικισμό που στραγγαλίζει την κοινωνία και οδηγεί σε ακραία γεγονότα.

Από τα μισά σχεδόν του βιβλίου "είδα" τη λύση και ίσως βιάστηκα να φθάσω εκεί με την αγωνία του φινάλε, χάνοντας κάπως τη μαγεία της γραφής του. Νομίζω πως είναι από τα βιβλία που ξαναδιαβάζονται περισσότερες από μία για τις εικόνες που δημιουργεί στην φαντασία μας -καινούργιες κάθε φορά. 

Μένω σε δύο σημεία:
1. Η περιγραφή της γέννας της Ροσίν ξεπερνά κάθε φαντασία ακόμη και γυναικεία που της είναι πιο οικεία λόγω εμπειρίας.
2. Η τελευταία παράγραφος του πρώτου κεφαλαίου: " Και όποιος άνθρωπος μπορεί να βρει μονάχος του χαρά, αντιμέτωπος με όλες τις συμφορές που τον χτύπησαν, όπως χτυπούν τόσο και τόσο κόσμο, χωρίς χατίρια ή προτιμήσεις, είναι στ' αλήθεια ήρωας."