ΕΡΤ και ΕΡΤ3 - Δεν άνθησαν ματαίως τόσα θαύματα: «Ο προδότης»

ΕΝΑΣ «ΠΡΟΔΟΤΗΣ» 

ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΡΤ-3

16/2/2015, ώρα 21:00

cine ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ,  Εθνικής Αμύνης 1

«Ο προδότης»

του Ντον Ζίγκελ

Η Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3 τιμάει τον Κλιντ Ίστγουντ, που συμπλήρωσε φέτος 60 χρόνια στον κινηματογράφο, ως ηθοποιό και σκηνοθέτη, προβάλλοντας τη Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου στις 21:00 στον Αλέξανδρο με ελεύθερη είσοδο το σπάνιο αριστούργημα του Ντον Ζίγκελ Ο προδότης (The beguiled, έγχρωμο, ΗΠΑ, 1971). Σημειώνεται πως το φιλμ εντάσσεται στο μεγάλο αφιέρωμα Ταυτότητες, ρόλοι, σχέσεις εξουσίας.

Η αίθουσα είναι ευγενική παροχή της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας- Κέντρο Πολιτισμού σε συνδιοργάνωση και καλλιτεχνική επιμέλεια με το ΚΕΜΕΣ.

Την ταινία προλογίζει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, του οποίου κριτικό σημείωμα θα διανεμηθεί στο κοινό, ενώ με το τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με τους θεατές ως ένα είδος λαϊκού πανεπιστημίου για το σινεμά.

Το σενάριο προέρχεται από μυθιστόρημα και δίπλα στον Ίστγουντ παίζουν οι Τζέραλντιν Πέιτζ και η Ελίζαμπεθ Χάρτμαν.

Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου των ΗΠΑ ένας πληγωμένος στρατιώτης των Βορείων περισυλλέγεται από μια νεαρή κοπέλα που τον μεταφέρει σ’ ένα γυναικείο οικοτροφείο των Νοτίων. Αρχίζει η ανάρρωσή του αλλά και οι πολλές ερωτικές έλξεις με διάφορες κοπέλες.

Μια εκπληκτική ταινία που ενόχλησε τους Αμερικανούς και σχεδόν εξαφανίστηκε στις ΗΠΑ, κάτι που εκνεύρισε πολύ τον Ίστγουντ. Πολυσύνθετο φιλμ, τοιχογραφία εποχής, ψυχοπαθολογικό νουάρ, ερωτικό δράμα και ευρύτερος συμβολισμός της εισβολής του άλλου σ’ ένα κλειστό σύστημα που αναστατώνεται.

Η κριτική που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:

«Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, αμερικανικού πολέμου ένας τραυματισμένος στρατιώτης των Βορείων συναντάται με μια κοπελίτσα που μένει σε ένα οικοτροφείο των Νοτίων. Πηγαίνουν εκεί μαζί. Στην αρχή οι γυναίκες και τα κορίτσια τον φοβούνται, στη συνέχεια αποφασίζεται να παραμείνει, έως ότου αναρρώσει από τα τραύματά του. Αναπτύσσονται ερωτικές έλξεις με παραπάνω από μία κυρία. Αρχίζουν σχέσεις ερωτικές, ζήλιες, περιπλοκές με ένα συγκλονιστικό φινάλε.

Υπνωτικό, αταξινόμητο φιλμ, πέρα από τα κινηματογραφικά είδη. Συνδυάζει την τοιχογραφία εποχής με το ψυχοπαθολογικό δράμα και την κλειστοφοβική διαδρομή κάποιων ερώτων. Εκπληκτικό σενάριο και σπουδαία διαχείριση από τον μετρ Ντον Ζίγκελ, ο οποίος υπερβαίνει τον ακαδημαϊσμό και τον μετατρέπει σε πρωτοπορία υψηλού αφηγηματικού επιπέδου. Όλα κρίνονται στα βλέμματα, στις ρωγμές, στα υπονοούμενα. Είναι μια θραυσματική, σύνθετη αντίληψη, που θυμίζει πολύ γαλλικό φιλμ νουάρ και φεύγει από τα στερεότυπα, δραπετεύει από τη σύμβαση.

Παράλληλα, σκιαγραφείται ένας μητριαρχικός κλειστός χώρος, που λειτουργεί ως μια αποστειρωμένη κάψουλα εσωτερικών δομών, αυτοσυντήρησης και διαφύλαξης. Η εισβολή του άλλου είναι κάτι το παράτυπο και το άλλοθι της προστασίας από τον εισβολέα και τους φορείς του λειτουργεί ως μια ευρύτερη κοινωνική αλληγορία.

Ο Μαλτζ, έχοντας και την εμπειρία του μακαρθισμού, σκιαγραφεί έξοχα τον απομονωτισμό και ο Ζίγκελ τον καταγράφει  ως κατάσταση ύπνωσης. Ίστγουντ και Ζίγκελ συνεννοούνται με μια ματιά ως σταθεροί συνεργάτες. Έτσι αποδίδεται το αμφίσημο του άλλου, η δύναμη της αδυναμίας του, η ρώμη της κυριαρχίας του.  Φοβερή η Τζέραλντιν Πέιτζ, κορυφαία του χορού της τραγωδίας.

Μια πολύ μεγάλη ταινία σε όλα τα επίπεδα. Μια υπέροχη δημιουργία ημιτονίων, σχέσεων εξουσίας, που αντιστρέφονται συνεχώς, μια μονομαχία βλεμμάτων και μια στην κυριολεξία διακίνηση δηλητηρίων. Μια ιστορία κλειστού συστήματος, ρήγματος της επούλωσης, μόνιμης χαίνουσας τρύπας (το απολεσθέν  σημαίνον), μια μυθοπλασία για μια προστασία που δεν οδηγεί πουθενά παρά στο κενό, στην… ουλή. Η μάχη των φύλων, αλλά ιδίως ο έρωτας ως μάχη, ως διείσδυση αποσταθεροποίησης και απουσίας.

Υ.Γ. Η UNIVERSAL σαμποτάρισε το φιλμ, ο Ίστγουντ εκνευρίστηκε για δεκαετίες μαζί της, θεωρώντας ότι του ανέκοψε την πορεία προς το άλλο, τη διαμόρφωση μιας άλλης προσωπικότητας ηθοποιού. Πάντως, εκτιμήθηκε ιδιαίτερα στη Γαλλία, μια χώρα που πάντα διαθέτει κριτικούς με επίπεδο, που ξέρουν να τιμούν τις πολύ μεγάλες ταινίες και να βρίσκουν διόδους ψυχαναγκαστικές, θεωρητικές, που να αποκαλύπτουν αισθητικές πρωτοπορίες. Οι σεναριογράφοι Μαλτζ και Καμπ αναγράφονται στα ζενερίκ της ταινίας με ψευδώνυμο, επειδή ο τρίτος σεναριογράφος Τραβέρς (που δεν αναφέρεται στα ζενερίκ), τροποποίησε το φινάλε του φιλμ, κατόπιν επιθυμίας του σκηνοθέτη και του πρωταγωνιστή, έτσι ώστε να μείνει πιστό στο πνεύμα του μυθιστορήματος».

ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟΝ «ΠΡΟΔΟΤΗ»

Εξάλλου, δέκα λόγοι για να μην χάσετε τον Προδότη είναι οι ακόλουθοι:

1.    Για ένα σενάριο ανατρεπτικό, πρωτότυπο, ανησυχητικό

2.    Για την εκπληκτική δεξιοτεχνία του Ζίγκελ στη σκηνοθεσία

3.    Για την απίστευτη λειτουργική φωτογραφία και την άψογη ατμόσφαιρα εποχής

4.    Γιατί, ενώ διεξάγεται σ’ έναν κλειστό χώρο, αποχτά μια έντονη εσωτερική κινητικότητα.

5.    Γιατί δίπλα στον Ίστγουντ η Τζέραλντιν Πέιτζ κάνει έναν φοβερό, τραγικό ρόλο.

6.    Γιατί είναι μια κριτική των δομών και συμπεριφορών  ενός   κλειστού συστήματος που διαταράσσεται..

7.    Για την ψυχαναλυτική ματιά που είναι καίρια και  διεισδυτική.

8.    Για το υφέρπον , υπόγειο κλίμα του νουάρ.

9.    Για την ανάδειξη μιας απίστευτης νοσηρότητας

10.  Για το δευτερεύον αλλά δηκτικό ιδεολογικό μήνυμα σχετικά με τις αποστειρωμένες κοινότητες και τις συμπεριφορές της

Υ.Γ. Σημειώνεται πως η επόμενη ταινία στο αφιέρωμα Ταυτότητες, ρόλοι, σχέσεις εξουσίας είναι το βραβευμένο αριστούργημα του Ρομπέρτο Ροσελίνι Ο στρατηγός Ντελα Ρόβερε με τον Βιτόριο Ντε Σίκα.