Η λέξη του μήνα / βάρκα (2.10)

Λίγα λόγια για την ανασκαφή της Ίκλαινας

Η ανασκαφή στην Ίκλαινα Μεσσηνίας διεξάγεται υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και υπό τη διεύθυνση του καθηγητή του Πανεπιστημίου Μιζούρι και ακαδημαϊκού κ.Μιχάλη Κοσμόπουλου.  Η ανασκαφή, που διεξάγεται συστηματικά από το 2008, φέρνει στο φως ένα σημαντικό κέντρο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (της επονομαζόμενης Μυκηναϊκής περιόδου, περ. 1600-1100 π.Χ.).  Σύμφωνα με τα ως τώρα ανασκαφικά δεδομένα, διακρίνονται δύο φάσεις κατοίκησης. Στην πρώτη φάση, περ. 1550-1400 π.Χ., η Ίκλαινα ήταν πρωτεύουσα ενός ανεξάρτητου κρατιδίου.  Στη φάση αυτή χρονολογείται ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα (το "Συγκρότημα του Κυκλωπείου Ανδήρου"). Το Συγκρότημα του Κυκλωπείου Ανδήρου περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις πτέρυγες κτισμένες γύρω από ορθογώνια αυλή, κατασκευασμένες με το ισοδομικό σύστημα.  Η βόρεια πτέρυγα ήταν κτισμένη  επάνω σε μνημειώδες άνδηρο Κυκλώπειας κατασκευής. Στα δωμάτια του συγκροτήματος αυτού βρέθηκαν πολυάριθμα ευρήματα καθώς και σπαράγματα τοιχογραφιών, συμπεριλαμβανομένου και του σπαράγματος με το πλοίο και τα δελφίνια, οι οποίες κοσμούσαν τα δωμάτια του κτιρίου. Από τα σπίτια του οικισμού στα βόρεια του Συγκροτήματος προέρχεται και μία πινακίδα Γραμμικής Β, που είναι η αρχαιότερη στρωματογραφημένη πινακίδα από την ηπειρωτική Ελλάδα.  Η πινακίδα φέρει επιγραφές και στις δύο πλευρές, στη μία μάλλον κατάλογο κατασκευασμένων προϊόντων και στην άλλη κατάλογο προσωπικού, και σύμφωνα με την προκαταρκτική μελέτη μπορεί να χρονολογηθεί στην Υστεροελλαδική ΙΙΒ-ΙΙΙΑ1 περίοδο. Ο συνδυασμός εξαιρετικών αρχιτεκτονικών στοιχείων (μνημειώδης ισοδομική κατασκευή, τρεις πτέρυγες, κεντρική αυλή)  με τη χρήση τοιχογραφιών, με τη θαυμάσιας ποιότητας κεραμική, και την ύπαρξη Γραμμικής Β οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το Συγκρότημα του Κυκλωπείου Ανδήρου είναι ένα πρώιμο ανακτορικό κέντρο. Η τοιχογραφία, που εκτίθεται στις Βρυξέλλες, αποτελεί μία από τις αρχαιότερες, αν όχι την αρχαιότερη τοιχογραφία με ναυτική παράσταση από την ηπειρωτική Ελλάδα. Τα κτίσματα της πρώτης φάσης καταστρέφονται βίαια γύρω στο 1400 π.Χ.  Στη δεύτερη φάση, περ. 1400-1200 π.Χ. φαίνεται ότι η Ίκλαινα κατακτάται από τον ηγεμόνα του Ανακτόρου του Νέστορα και μετατρέπεται σε εργαστηριακό κέντρο, όπως φανερώνεται από τις εργαστηριακές εγκαταστάσεις της περιόδου αυτής, στις οποίες φαίνεται ότι γινόταν επεξεργασία λιναριού.  Στη δεύτερη αυτή φάση, κατασκευάζεται άλλο μνημειώδες κτίριο, το Κτίριο Χ, μπροστά από το οποίο περνάει πλακόστρωτη οδός εξαιρετικής κατασκευής, που μάλλον οδηγούσε από την πόλη στην αυλή μπροστά από το Κτίριο Χ.  Η Ίκλαινα καταστρέφεται βίαια στα τέλη της Υστεροελλαδικής ΙΙΙΒ, γύρω στο 1200 π.Χ., αλλά σποραρικά όστρακα της Υστεροελλαδικής ΙΙΙΓ-Πρωτογεωμετρικής ίσως φανερώνουν ότι η θέση δεν εγκαταλείφθηκε τελείως. Η επιστημονική σημασία της Ίκλαινας έγκειται στο ότι μας επιτρέπει να μελετήσουμε τις διαδικασίες γένεσης των πρώτων μυκηναϊκών κρατών. 

Μιχάλης Κοσμόπουλος, Αρχαιολόγος, Καθηγητής Πανεπιστημίου και Ακαδημαϊκός.

Περισσότερα για τον Μιχάλη Κοσμόπουλο εδώ: https://el.wikipedia

Για το σπάραγμα της τοιχογραφίας, την συντήρησή του, τη γέννηση της ζωγραφιάς και τα ταξίδια τους

Πρόκειται για παράσταση με πλοίο και τρεις ανδρικές μορφές, δύο εκ των οποίων είναι κωπηλάτες και ο τρίτος κάθεται κάτω από σκιάδιο.  Στην κάτω δεξιά γωνία διακρίνονται δύο δελφίνια.  Πιθανότατα το σπάραγμα ανήκει σε μεγαλύτερη σύνθεση με πομπή πλοίων. Τόσο από πλευράς τεχνοτροπίας όσο και από πλευράς θέματος έχει έντονες μινωίζουσες κυκλαδικές επιδράσεις (Σαντορίνη, Κέος), αν και είναι εμφανής η ελλαδική απόδοση του θέματος.  Χρονολογείται στην πρώτη φάση κατοίκησης της Ίκλαινας. Τα 2 κεντρικά τμήματα, σπαράγματα της τοιχογραφίας, ήρθαν στα χέρια μου στο εργαστήριο, το 2010, όπως όλα τα σπαράγματα τοιχογραφιών, με τη μέγιστη προσοχή, ως προς την ασφαλή μεταφορά του. Τα ίχνη έντονου μπλε, κόκκινου και λευκού χρώματος, που διακρίνονταν σε κάποια σημεία, κάτω από τις επικαθίσεις των ιζημάτων και των διαλυτών αλάτων που κάλυπταν την επιφάνειά του, από την αρχή μας κατεύθυναν σε πολύ προσεχτικό και αργό καθαρισμό, που έγινε με την βοήθεια ψηφιακού μικροσκοπίου. Χιλιοστό με το χιλιοστό, αποκαλύπτονταν οι λεπτομέρειες και τα ίχνη του  χρωστικής των ζωγράφων της Ίκλαινας.

Ο καθαρισμός και η στερέωση της επιφάνειας της τοιχογραφίας και των στρωμάτων κονιάματος αυτής, καθώς και η συγκόλληση των θραυσμάτων μεταξύ τους, ήταν μια γοητευτική πρόκληση. Κάθε φορά που με σαφήνεια αντιλαμβανόμασταν ένα σχήμα: του πλοίου -τη διακόσμηση αυτού με μικρές σπείρες και κόκκινες βούλες-, το κουπί, τις ανθρώπινες μορφές, το σκιάδιο, επικρατούσε ενθουσιασμός στην ομάδα. Η πιο όμορφη στιγμή ήταν αυτή όπου αποκαλύφθηκαν τα δύο δελφίνια, από τα ίχνη μαύρης χρωστικής, που όριζαν το περίγραμμά τους και τη λευκή κοιλιά τους. Το 2011, βρέθηκε το δεύτερο σπάραγμα, που απεικονίζει μεγάλο μέρος του σκιαδίου, και το 2012, τέσσερα ακόμη μικρά κομμάτια, ένα από τα οποία απεικονίζει το πτερύγιο του ενός δελφινιού.

Η συντήρηση είναι μια πολύπλευρη επιστήμη, που περιλαμβάνει πολλά στάδια. Ανάμεσα στους καθαρισμούς, τις στερεώσεις, τις συγκολλήσεις, περιλαμβάνει ακόμη τη φωτογράφηση, τη σχεδίαση και την ζωγραφική απεικόνιση του έργου, και πολλές ακόμη εργασίες, με σκοπό την άριστη διατήρηση του ευρήματος αλλά και τη διευκόλυνση της μελέτης και την αναγνωσιμότητα του αντικειμένου. Έτσι λοιπόν, με την ολοκλήρωση των εργασιών, φιλοτέχνησα το ζωγραφικό έργο, που αργότερα επιλέχθηκε ως ένα από τα έργα που θα γινόταν γραμματόσημο, με αφορμή την προεδρία της χώρας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το σπάραγμα της τοιχογραφίας και η ζωγραφιά που έγινε γραμματόσημο, ήταν έργα που εκτέθηκαν στην Έκθεση "Ναυτίλος" στις Βρυξέλλες, με αφορμή την προεδρία της χώρας.

Νιώθω τυχερή και περήφανη που ήμουν μέρος μια αλυσίδας ανθρώπων και επιστημόνων, που ο καθένας έκανε άριστα την δουλειά του, ώστε να διασωθεί και να γίνει αναγνώσιμο στο κοινό, ένα τόσο σημαντικό και όμορφο εύρημα.

Οι φιλοτελιστές προλαβαίνουν να το αποκτήσουν: http://eshop.philotelismos

Στεφανία Βελδεμίρη

Περισσότερα εδώ:
http://www.elta.gr
http://www.enet.gr

http://www.goodnews.gr/Articles

http://erroso.blogspot.gr

http://www.iklaina.gr

Κλίκ εδώ για να μάθεις τι είναι "η λέξη του μήνα";