Η λέξη του μήνα: γιοφύρια 3.4

Η Χριστίνα Κελεσίδου, θυμάται τον τόπο της, την Ξάνθη, και με την βοήθεια της ιστοσελίδας του ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ ΡΑΔΙΟΤΑΞΙ EUROTAXI ΞΑΝΘΗΣ απ' όπου αντλεί πληροφοριακό υλικό (φωτογραφίες και κείμενο) μας δείχνει τα γιοφύρια της...

Τα παραδοσιακά γιοφύρια του νομού Ξάνθης

Τα περισσότερα από τα παλιά γεφύρια της Ξάνθης βρίσκονται στην ορεινή περιοχή και χρονολογούνται από το 18ο-19ο αιώνα ενώ υπάρχουν και κάποια νεώτερα. Μέχρι πρόσφατα, τα γεφύρια αυτά αποτελούσαν απαραίτητο συμπλήρωμα του οδικού δικτύου. Το σημείο όπου θα κτίζονταν ένα γεφύρι καθορίζονταν από τη διαμόρφωση της κοίτης των ποταμών, έτσι ώστε η όλη κατασκευή να θεμελιώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η θέση τους ήταν κομβική – σημείο συνάντησης κεντρικών δρόμων και μονοπατιών. Εξαιτίας της σπουδαιότητας των γεφυριών, ήταν συνηθισμένο φαινόμενο κοντά τους να κτίζονται χάνια, μύλοι και στρατιωτικά φυλάκια. 

Για την κατασκευή των παραδοσιακών γεφυριών εργάζονταν ειδικευμένοι μάστορες. Με βασικό δομικό υλικό την πέτρα, άρχιζαν να χτίζουν ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές προχωρώντας σιγά σιγά προς την κορυφή. Τα παραδοσιακά γεφύρια του Νομού Ξάνθης ποικίλλουν ώς προς το μέγεθος, τη μορφή τους και ώς προς τον αριθμό των τόξων τους. Τα κεντρικά τόξα είναι ημικυκλικά ή οξυκόρυφα ενώ υπάρχουν και τα λεγόμενα «ανακουφιστικά τόξα» ή «παράθυρα» που αποστολή τους έχουν να μειώνουν το βάρος του γεφυριού και να διευκολύνουν τη διέλευση του νερού σε περίπτωση πλημμύρας. Το πιο ανθεκτικό τμήμα των γεφυριών είναι, βέβαια, η βάση τους. Στα σημεία έδρασης στους βράχους χρησιμοποιούνται συνήθως μεγαλύτερες πέτρες, ενώ στις μεγάλες κατασκευές σχηματίζεται ένα είδος «πρύμνης» η οποία προστατεύει το όλο οικοδόμημα από τη σφοδρότητα του νερού. Στο πάνω μέρος των γεφυριών παρατηρούμε ότι το οδόστρωμα θυμίζει τα καλντερίμια των μονοπατιών, με πλατειές επίπεδες πέτρες. 

Τα περισσότερα παραδοσιακά γεφύρια του Νομού Ξάνθης βρίσκονται στον ποταμό Κόσυνθο και στον ποταμό Κομψάτο. Στο 5ο χιλιόμετρο του δρόμου Ξάνθης–Σταυρούπολης συναντάμε ένα μεγάλο σε μήκος, αλλά όχι και σε ύψος γεφύρι, από το οποίο διασώζονται δύο μεγάλες καμάρες. Ένα χιλιόμετρο πιο μετά, στον ίδιο δρόμο, βλέπουμε σε ένα παραπόταμο του Κόσυνθου ένα μικρό μονότοξο πέτρινο γεφύρι. Στο 7ο χιλιόμετρο υπάρχει μία νεώτερη μεγάλη γέφυρα, που είναι σε χρήση και στο σημερινό οδικό δίκτυο, ενώ στο 8ο χιλιόμετρο συναντάμε τα ερείπια από το μονότοξο γεφύρι που παρασύρθηκε από το νερό σε πρόσφατες πλημμύρες. Ακολουθώντας την ίδια πορεία, συναντάμε μικρά μονότοξα γεφύρια στο 8ο, 11ο, 20ο χιλιόμετρο προς τη Σταυρούπολη. Στον ποταμό Κομψάτο, συναντάμε αρκετές γέφυρες, που εντυπωσιάζουν με την αρχιτεκτονική τους τελειότητα. Αρχίζοντας από τις Θέρμες συναντάμε σε λίγο τη μεγάλη γέφυρα της Μέδουσας και μία ακόμη συνεχίζοντας το χωματόδρομο προς Κοττάνη. 

Αν ακολουθήσουμε το μονοπάτι προς Κούνδουρο και Τσαλαπετεινό θα οδηγηθούμε,  μετά από πεζοπορία δύο ωρών, σε μία επιβλητική γέφυρα με μία κεντρική αψίδα και μικρότερα τόξα στις άκρες. Στην περιοχή Σατρών υπάρχουν τέσσερεις ακόμα γέφυρες. Μία νεώτερη κατασκευή του αιώνα μας, λίγο έξω από το χωριό, μία παλιά γεφύρα μέσα στις Σάτρες, μία αρκετά ψηλή στο χωματόδρομο που οδηγεί προς τον οικισμό Ακραίος και μία μικρή στο δρόμο προς το χωριό Τέμενος. Η σημαντικότερη γέφυρα του Κομψάτου, βέβαια, είναι η βυζαντινή γέφυρα του Ιάσμου στην γειτονική περιοχή του Νομού Ροδόπης, πραγματικό στολίδι για όλη τη Θράκη.

Στο Νομό Ξάνθης υπάρχουν,  επίσης, μικρότερα γεφύρια, συχνά μέσα σε οικισμούς, όπως εκείνα στη Σιδηρόπετρα, στο Καλότυχο, στις Θέρμες και στο Κάτω Καρυόφυτο (κτισμένο το 1813).

Πηγή φωτογραφιών και κειμένου:  http://xanthi

Άμεση πρόσβαση στο: 1ο μέρος   2ο μέρος και  3ο μέρος 

Κλίκ εδώ για να μάθεις τι είναι "η λέξη του μήνα";