ΕΡΤ και ΕΡΤ3 - Δεν άνθισαν ματαίως τόσα θαύματα: Μίστερ Κλάιν

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΡΤ-3

ΜΙΣΤΕΡ ΚΛΑΪΝ:  ΥΠΑΡΞΙΑΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ

 7/10/2014 , ώρα 21:00

Κινηματογράφος "ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ"

Μίστερ Κλάιν

του Έλιο Τζόζεφ Λόουζι
------------------------------------

Με ένα κορυφαίο, πρωτοποριακό φιλμ του `70 συνεχίζει η Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3 στον Αλέξανδρο (Εθνικής Αμύνης 1) τις προβολές αριστουργηματικών ταινιών.

Με την ευγενική παροχή της αίθουσας από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας- Κέντρο Πολιτισμού και  τη συμπαράσταση και καλλιτεχνική επιμέλεια του ΚΕΜΕΣ, παρουσιάζεται ο Μίστερ Κλάιν (Mr Klein, Γαλλία- Ιταλία, έγχρωμο, διάρκεια 119΄) του Τζότζεφ Λόουζι την Τρίτη 7 Οκτωβρίου, στις 21:00 πάντα με ελεύθερη είσοδο.

Η ταινία είναι ενταγμένη στο αφιέρωμα Όταν ξέσπασε η βία στο γαλλικό, πολιτικό σινεμά στο ένθετο Κορυφαίοι Γάλλοι ηθοποιοί. Εδώ τιμάται ο Αλέν Ντελόν, που είναι στο βασικό ρόλο. Δίπλα του η Ζαν Μορό. Η βία αφορά στο ρατσισμό και στην οικονομική δύναμη του χρήματος.

Το φιλμ κέρδισε τρία βραβεία  Σεζάρ (γαλλικά Όσκαρ): ταινίας, σκηνοθεσίας για τον Τζότζεφ Λόουζι, ντεκόρ, ενώ προτάθηκε για Σεζάρ καλύτερου ηθοποιού (Αλέν Ντελόν), καλύτερης διεύθυνσης φωτογραφίας (Τζέρι Φίσερ), καλύτερου μοντάζ και καλύτερου ήχου.

Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, στους θεατές θα διανεμηθούν αποσπάσματα μνημειώδους κριτικής του Βασίλη Ραφαηλίδη, ενώ στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στο Παρίσι ο Ρομπέρ Κλάιν, νέος και όμορφος, είναι έμπορος έργων τέχνης. Κατηγορείται ως Εβραίος και συλλαμβάνεται.

Ένα εκπληκτικό, αξεπέραστο αριστούργημα, που είναι και πολιτικό και υπαρξιακό νεονουάρ και διεισδυτική ανάλυση μιας αποξενωμένης κοινωνίας.

Έξοχος ο Ντελόν, σπουδαίες οι  κατασκευαστικές αξίες και το θέμα της ταυτότητας να αναδύεται συνεχώς.

Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:

«Ο μύθος είναι απλός: ο Ρομπέρ Κλάιν (Αλέν Ντελόν), νεαρός έμπορος έργων τέχνης, γόνος παλιάς Αλσατικής οικογένειας, καθολικός και απολίτικος μέχρι μυελού των οστών, κατηγορείται για έλλειψη φυλετικής καθαρότητας, τουτέστιν για πρόσμειξη αρίου και εβραϊκού αίματος, πράγμα που αποτελεί θανάσιμο στην κυριολεξία αμάρτημα και για την κατεχόμενη Γαλλία του 1942.

Υπάρχει, όμως, κι ένας άλλος Ρομπέρ Κλάιν, ολλανδικής καταγωγής αυτός, η κατάληξη «άιν» κοινή στα επίθετα  των Εβραίων της Κεντρικής Ευρώπης, δεν είναι μόνο η ομοιότητα που έχουν οι δύο αιώνιοι μέτοικοι. Κλάιν, που είναι γνήσιος Εβραίος πλήρως πολιτικοποιημένος, αντιστασιακός, παράνομος και κομμουνιστής.

Το παιγνίδι με τα διφορούμενα και τα αμφιλεγόμενα (ιδιαίτερα αγαπητό στον Λόουζι σ’ όλες του τις ταινίες)αρχίζει μ’ αυτές τις α πριόρι νομιναλιστικές ομοιότητες, για να καταλήξει στην πλήρη ταύτιση μέσα από μια κοινή μοίρα: Και οι δύο Κλάιν θα κλειστούν την ίδια κλούβα του θανάτου και θα οδηγηθούν στο ίδιο κρεματόριο.

Οι δύο Κλάιν είναι οι δύο όψεις του εβραϊκού προσώπου: Οπορτουνίστας και κυνικός έμπορος ο πρώτος, στρατευμένος διανοούμενος ο δεύτερος. Είναι γνωστό πως ο ναζισμός δεν έκανε διάκριση ανάμεσα στα δύο πρόσωπα του εβραϊκού Ιανού. Και ο καπιταλίστας Εβραίος και ο κομμουνιστής Εβραίος ήταν το ίδιο ενοχλητικοί για το αμιγώς γερμανικό κεφάλαιο. Από δω και η κοινή τους μοίρα και στην Ιστορία και στην ταινία.

Ωστόσο, αυτή την κοινή μοίρα ήταν που δεν αντιλήφθηκε η μεγίστη πλειοψηφία των Εβραίων, που παραδόθηκαν χωρίς αντίσταση και οδηγήθηκαν σαν πρόβατα επί σφαγήν, «διατελούντες εν πλήρη συγχύσει αθώοι», όπως θαλεγε ο Κατσαρός. Πρόκειται για μια αθωότητα ωστόσο γεμάτη ιστορική ενοχή: η ιδιότητα του καπιταλίστα είναι καθ’ εαυτήν η πλήρης ενοχή για τη διαιωνιζόμενη ανομία και την απανθρωποποίηση. Κι ο ναζιστικός Κρόνος καταβρόχθισε και μερικά απ’ τα παιδιά του τρώγοντας τον εβραϊκό Ιανό. Όπως ακριβώς συνέβη με τον  Κλάιν Νο 1 της ταινίας που δεν ήταν Εβραίος, όπως αποδείχνεται στο τέλος αλλά καπιταλίστας προικισμένος απ’ τη δραματουργία με μερικά από τα τυπικά χαρακτηριστικά του Εβραίου καπιταλίστα.

Στις οριακές καταστάσεις, όπως αυτή που έζησαν οι Εβραίοι στον πόλεμο, η καιροσκοπική ουδετερότητα και η παθητικότητα ισοδυναμεί με θάνατο. Κι αυτό είναι το μήνυμα του Λόουζι προς τους ομοφύλους του, αλλά και προς τους αιώνιους καιροσκόπους της φρικαλέας «σιωπηρής πλειοψηφίας»που μόνο ουρλιαχτό πόνου θα βγάλουν, αν κάποιος κάποτε τους ανοίξει με το ζόρι το στόμα για να ξεριζώσει τα χρυσά τους δόντια. Η αδυναμία επιλογής είναι μια επιλογή: αυτή του θανάτου.

Ο Μίστερ Κλάιν είναι μια συνταραχτική τραγωδία. Όμως, η αίσθηση του τραγικού είναι συνέπεια της συνήχησης μιας απέραντης και μακρόσυρτης συγχορδίας ημιτονίων, όπως περίπου στην ινδική μουσική. Και τέτοια ημιτόνια μόνον η κάμερα μπορεί να τα βγάλει. Ο Μίστερ Κλάιν είναι συνεπώς μια αμιγώς κινηματογραφική τραγωδία που δεν χρωστάει τίποτα στην παραδοσιακή έννοια του τραγικού λόγου.

Υ.Γ. Η επόμενη ταινία στο ίδιο αφιέρωμα θα είναι το άγνωστο αριστούργημα Ενέδρα στη Βαρκελώνη (1978) του Ζακ Ντερέ με τον Λίνο Βεντούρα.