55 ΒΙβλίο - Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική / Οι αναγνώσεις μας (3ος χρόνος)

Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική

Εκδόσεις Καζαντζάκη, 2009

25/6/2014

Βιβλίο 55ο

Πρόταση της Χριστίνας Βουμβουράκη

Χριστίνα Κελεσίδου

Στη Λέσχη, μας μετά από κάθε βιβλίο που διαβάζουμε, κλείνουμε τη συζήτηση με το αν μας άρεσε ή δεν μας άρεσε. Η Ασκητική είναι το μοναδικό βιβλίο -που μας αρέσει δεν μας αρέσει- στο οποίο ο Καζαντζάκης καταγράφει τις αλήθειες του. Καταπιάνεται με το αιώνιο υπαρξιακό πρόβλημα που απασχόλησε όλους τους ανθρώπους, από τους πιο απλοϊκούς ως τους πλέον βαθυστόχαστους. Ένας από αυτούς είναι και ο Καζαντζάκης. Ένα στοχαστής με βαθειά γνώση και επιρροή από πολλούς φιλοσόφους, αρχαίους και σύγχρονους.

Την Ασκητική την πρωτοδιάβασα στην εφηβεία μου και είχε επηρεάσει τον δικό μου μικρό και ανίδεο κόσμο. Και τότε και τώρα που το διάβασα θεωρώ ότι θα πρέπει να είναι η Βίβλος για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, γιατί τα είπε όλα, με ένα τρόπο λυρικό, και παρόλο που καταπιάνεται με τόσο βαθειά νοήματα καταφέρνει να τα ελαφρώσει, να γίνουν κατανοητά. Χρησιμοποιεί τη μεγάλη του ικανότητα, την γλωσσοπλαστία, λέξεις σαν το ψυχανεμίζομαι, ξεθηκαρώνω, σοφιλιάζω, ξεκορμώ, αστραπόχρονη ζωή, τις συνάντησα μόνο σε αυτόν. Λέξεις εύστοχες και με ουσία, και μιας και λέμε για ουσία, κατέγραψε με ευλάβεια το χρέος κάθε ανθρώπου, από το να μην ελπίζουμε και να μην φοβούμαστε ( γιατί η ελπίδα είναι μεγάλος πειρασμός όπως πιστεύει ο ίδιος ) έως το να λυτρωθούμε από το νου, τον απόλυτο μονάρχη, και από την καρδιά, να ανεβούμε πιο πάνω και να λευθερωθούμε. Μόνο αυτό να ζητούμε. Την ελευθερία, τίποτα άλλο! Έχουμε χρέη πολλά. Να νικήσουμε το νου, την καρδιά, τη ράτσα μας, το εγώ μας, και να ενωθούμε με το Σύμπαντο και τον Θεο και μαζί να γίνουμε Ένα.

Για να γίνει ακόμη πιο κατανοητός χρησιμοποιεί και θεατρικούς διαλόγους όπως το “ΣΚΑΨΕ Τι βλέπεις ... η καρδιά σου”, σελ 16. Είναι πάρα πολλά τα σημεία του βιβλίου όπου κάθε παράγραφος είναι μια αλήθεια. Αυτές που σημείωσα είναι: 
“Η προσευκή μου είναι αναφορά ... να πολεμήσω”, σελ 36. 
“Κάψε τις ιδέες σου, σύντριψε τους συλλογισμούς σου όποιος έχει βρει τη λύση δεν μπορεί να με βρει'”, σελ 91. 
“Ο θεός κρύβεται μέσα σε κάθε ιδέα όπως μέσα σε σάρκα. Σύντριψε την ιδέα λευτέρωσε τον. Δώσε του μιαν άλλη ιδέα , πιο απλόχωρη, να κατοικήσει”,  σελ 91.

Ο Καζαντζάκης είπε για αυτό το έργο του ότι θα έπρεπε να έχει τον τίτλο ''ΤΟ ΛΥΡΙΚΟ ΜΟΥ ΠΙΣΤΕΥΩ''. Εγώ, η απλή αναγνώστρια, που δεν ξέρω τίποτα, μου έδωσε μιαν αίσθηση εσωτερικής πληρότητας, και νομίζω ότι αυτό είναι η αληθινή λογοτεχνία.

Βιολέτα Παπαδοπούλου

Ο Καζαντζάκης, ο συγγραφέας που με καθόρισε  στις αναγνωστικές μου επιλογές, από την αρχή της εφηβείας μου, όταν διάβασα τον Ζορμπά. Η Ασκητική, είναι ένα βιβλίο που τσάκιζα σχεδόν κάθε σελίδα, του, για να ξαναδιαβάσω κάποια κομμάτια της. Ο λόγος του πυρετώδης, παρακινητικός και προστακτικός, βαθύτατα φιλοσοφικός, γεμάτος υπαρξιακή αγωνία και , τελικά, χωρίς απάντηση στα ερωτήματά του. (΄Εν οίδα ότι ουδέν οίδα;)

Όλες οι αναζητήσεις του ανθρώπου, για το θείο, για την αποστολή μας, για τη ζωή που αντιλαμβανόμαστε και γι’ αυτήν που δεν νιώθουμε, που κυλάει μέσα μας και γύρω μας, για το σύμπαν, για το χρέος μας, είναι εδώ. Μια συνεχής αναζήτηση του προορισμού μας, μια χαρτογράφηση του θείου και την ίδια στιγμή η άρνησή του. Οι λέξεις που επαναλαμβάνονται σε όλο το βιβλίο είναι ο ανήφορος, η ελευθερία και η πορεία προς τα πάνω.

Ένιωθα ότι όταν έγραφε το βιβλίο ο Καζαντζάκης, ήταν σαν να καιγόταν και να προσπαθούσε, με μεγάλη αγωνία, να βρει τον τρόπο να σβήσει αυτό το καμίνι μέσα στο μυαλό του.

Που, καταλήγοντας, ό,τι απαντήσεις και να μας δίνει, μας αφήνει άφωνους, λέγοντας ότι κι αυτό που ψάχνει, δεν υπάρχει τελικά. Σε κάποια σημεία νομίζω ότι μου θυμίζει σκέψεις του Νίτσε.

Νομίζω, όμως, πως ό,τι και να πούμε ως κριτική σε ένα τέτοιο βιβλίο είναι λίγο.

Σημεία που μου άρεσαν:

·        «Ας ενωθούμε, ας πιαστούμε σφιχτά, ας σμίξουμε τις καρδιές μας, ας δημιουργήσουμε εμείς, όσο βαστάει ακόμα η θερμοκρασία τούτη της Γης, όσο δεν έρχουνται σεισμοί, κατακλυσμοί, πάγοι, κομήτες να μας εξαφανίσουν, ας δημιουργήσουμε έναν εγκέφαλο και μιαν καρδιά στη Γης, ας δώσουμε ένα νόημα ανθρώπινο στον υπερανθρώπινον αγώνα!»

·        «Κάποιος μέσα μου αγωνίζεται ν’ ανασηκώσει ένα βάρος, ν’ αναμερίσει τη σάρκα και το νου, νικώντας τη συνήθεια, την τεμπελιά και την ανάγκη».

·        «Μα εσύ να ξεδιαλέγεις. Ποιός πρόγονος να γκρεμιστεί πίσω στα τάρταρα του αιμάτου σου και ποιος ν’ ανηφορίσει πάλι στο φως και στο χώμα».

·        «Η καρδιά σμίγει ό,τι ο νους χωρίζει, ξεπερνάει την παλαίστρα της ανάγκης και μετουσιώνει το πάλεμα σε αγάπη».

·        «Τι θα πει ευτυχία; Να ζεις όλες τις δυστυχίες. Τι θα πει φως; Να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα σκοτάδια. Η ουσία του Θεού μας είναι ο ΑΓΩΝΑΣ. Από την ευτυχία, από την καλοπέραση κι από τη δόξα ποτέ δεν πλάθεται ο Θεός, παρά από την ντροπή, από την πείνα και τα δάκρυα. Ν’ αρνιέσαι ό,τι έχεις κάθε μέρα. Η ανώτατη αρετή δεν είναι να’ σαι ελεύτερος, παρά να μάχεσαι για την ελευτερία. Μην καταδέχεσαι να ρωτάς Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;  Πολέμα!»

Αρχοντούλα Διαβάτη

Την ΑΣΚΗΤΙΚΗ την είχα κατατάξει στο μυαλό μου και στη μνήμη μου ως ένα έργο «ηρωικού μηδενισμού» που δεν με ενδιέφερε ούτε με βοηθούσε στη ζωή μου, αλλά και τον ίδιο τον Καζαντζάκη με το υπερβολικό του ύφος την φτιαχτή του γλώσσα, την περίεργη θέση του για τη γυναίκα και τις ανθρώπινες σχέσεις τον είχα βάλει αρχείο- Αλλά να που επανέρχομαι.

 To φιλοσοφικό δοκίμιο του Καζαντζάκη, μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, το αγαπημένο έργο του συγγραφέα του μαζί με την Οδύσσεια, μου είναι το λιγότερο αγαπητό. Διάβασα όλον τον Καζαντζάκη παλιότερα και πραγματικά μέχρι σήμερα προσπαθώ να απελευθερωθώ από την επιρροή του. Τα ταξίδια του και τα μυθιστορήματά του μου είναι αγαπητά αλλά όχι το φιλοσοφικό του έργο που έτσι κι αλλιώς διαπερνάει όλα του τα έργα.

    Όπως και στη θρησκευτική κοσμοαντίληψη βλέπω στο δοκίμιο αυτό τον δυισμό του κόσμου και την πάλη ανάμεσα στο υψηλό και στο ταπεινό,το μιαρό.Την πάλη ανάμεσα στο πνεύμα και την ύλη, το υψηλό και το χαμηλό, όπως και στον ρομαντισμό ίσως και στον μοντερνισμό, όχι όμως στο μεταμοντέρνο, που ευτυχώς τα βάζει στο ίδιο σακί όλα και τα μελετάει  και τα προβάλλει αμερόληπτα.

  Πραγματικά αυτή η διαθήκη – ευαγγέλιο ή πραγματεία;-  του Καζαντζάκη όπου ένας άνθρωπος παλεύει τις αδυναμίες του μέχρι να φτάσει στη θέωση δίνοντας συνεχώς μάχες, κάνοντας συνεχώς άσκηση, κι όλα αυτά σε ένα μυστικιστικό κλίμα εκφρασμένα με μια γλώσσα υπερβολική, στιβαρή, αφύσικη, πεποιημένη, αναπαράγοντας καλογερίστικες εμμονές απέχθειας προς τη ζωή, αποκρουστικά κατ’ εμέ.

  Επηρεασμένος ο Καζαντζάκης από ένα σωρό φιλοσοφικά ρεύματα, το νιτσεϊκό σχήμα κυρίαρχο, εδώ όμως ο άνθρωπος δεν δίνει μάχη για την ανθρώπινη ατομική ελευθερία και χειραφέτηση αλλά μάχεται τη μιαρή σάρκα, την κατώτερη ύλη, τον εαυτό του μάχεται, όπως παραδοσιακά η εκκλησία -κάτι αντιδραστικό και αντιπαθητικό κατά τη γνώμη μου.

Στεφανία Βελδεμίρη