31 Αυγούστου 2016

"Ρεπορτάζ" από το Ρέθυμνο: Παντελής Πρεβελάκης - Γεώργιος Χατζιδάκις

Της Χριστίνας Βουμβουράκη 

Δυο εμβληματικές μορφές των γραμμάτων και των τεχνών θα συναντήσει ένας περαστικός έξω από την κεντρική είσοδο του Δημαρχείου Ρεθύμνου.



Φωτογραφία: Χριστίνα Βουμβουράκη
Αριστερά βρίσκεται το ολόσωμο, καθήμενο άγαλμα του Παντελή Πρεβελάκη (1909-1986), του ποιητή και πεζογράφου, καθώς και καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, που ύμνησε μέσα από το έργο του τον γενέθλιο τόπο του, κυρίως μέσα από το βιβλίο του «Το χρονικό μιας πολιτείας». 

«Το Ρέθεμνος είναι μια μικρή πολιτεία μ’ εφτά ίσαμε οχτώ χιλιάδες ψυχές χτισμένη γιαλό– γιαλό στη βορινή στεριά της Κρήτης, απάνω στο μεσοστράτι από Χανιά σε Μεγαλόκαστρο. Λέγεται πως τον παλιό καιρό ακούστηκε στον κόσμο για το εμπόριό της, πως πρόκοψε στη ναυτωσύνη, γέννησε κιόλας δυο-τρεις καλούς ποιητάδες και ζωγράφους, πούναι πάντα χρειαστοί για να βαστιέται τόνομα ενός τόπου ακατάλυτο, όταν βουβαθούν τα παζάρια του κ’ οι ταρσανάδες του ρημάξουν και τα καλήτερα παιδιά του κάμουν φύλλα φτερά».

( πηγή του αποσπάσματος το ενδιαφέρον άρθρο της διαδικτιακής πύλης http://diablog.eu/: «Χρονικό μιας πολιτείας» Μια βόλτα στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου της Μιχαέλα Πρίντσιγκερ )

Φωτογραφία: Χριστίνα Βουμβουράκη
Στα δεξιά, η προτομή του Γεώργιου Χατζηδάκι (1848-1941), του θεμελιωτή και πρώτου καθηγητή της επιστήμης της γλωσσολογίας στην Ελλάδα, στις αρχές του 20ού αιώνα. Μέχρι τότε, η Γλωσσολογία δεν συνιστούσε αυτόνομη επιστήμη και η μελέτη της ελληνικής γλώσσας ήταν ενταγμένη στο πεδίο έρευνας της Φιλολογίας. 

Ωστόσο, ο επίσης Ρεθεμνιώτης επιστήμων-πανεπιστημιακός Γ. Κουρμούλης, αναφέρει για τον Χατζιδάκι ότι: «Η προσφορά του δεν συνίσταται τόσο στο ότι αυτός πρώτος εισήγαγε τη γλωσσολογική επιστήμη στην Ελλάδα, όσο κυρίως στο ότι εθεμελίωσε το νεοελληνικό λόγο». Ο Γ. Χατζιδάκις σε μια κλασική μελέτη του με τίτλο: «Περί της ενότητας της Ελληνικής γλώσσης» απέδειξε ότι «Εκ των 4.000 περίπου λέξεων της Καινής Διαθήκης σχεδόν αι ημίσειαι ήτοι λέξεις 2.280 λέγονται και σήμερον έτι εν τη κοινή λαλιά».
Το έργο που καθιέρωσε, ανέδειξε τον  Χατζιδάκι και τον μεσουράνησε στο διεθνές επιστημονικό στερέωμα, είναι η περίφημη «Einleitung in die neugriesche Grammatik» ή και «Εισαγωγή στη Νεοελληνική Γραμματική» (Λειψία 1892) στην οποία αντιμετωπίζονται τα σύγχρονα προβλήματα της γλώσσας μας. 

Ο Γ. Μπαμπινιώτης έχει γράψει για τον Χατζιδάκι μεταξύ πολλών άλλων: «Αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος δόξασε την Ελλάδα και διεύρυνε τα σύνορά της, ο Γ. Χατζιδάκις, το άλλο μεγάλο ανάστημα της Κρήτης δόξασε διεθνώς την ελληνική επιστήμη και οδήγησε τον Ελληνισμό στην υψηλή κορυφή της αυτογνωσίας, στη βαθύτερη γνώση και εκτίμηση της εθνικής τους γλώσσας, της οποίας πρώτος αυτός έδειξε τις ρίζες και ανέδειξε την ιστορική της φυσιογνωμία».  



 

30 Αυγούστου 2016

Συναντάμε στο διαδίκτυο τον Οδυσσέα Ελύτη

Η ιστοσελίδα για τον Οδυσσέα Ελύτη 


παρουσιάζει το ποιητικό του έργο, κατηγοριοποιώντας το ανά δεκαετία, κολάζ του ποιητή,  φωτογραφίες του, μελοποιημένα ποιήματα και video. 









29 Αυγούστου 2016

ΕΡΤ και ΕΡΤ3 - Κινηματογραφική Λέσχη των Εργαζομένων της ΕΡΤ3 / Δεν άνθησαν ματαίως τόσα θαύματα: «Μεροκάματο του τρόμου» - Δευτέρα 29-8-2016



ΕΝΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΕΣΙΜΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΘΡΥΛΙΚΌ «ΜΕΡΟΚΑΜΑΤΟ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ»
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΡΤ-3

Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 παρουσιάζει ως άνοιγμα του νέου αφιερώματός της Γαλλικό νεονουάρ - Τιμή στον Αλαίν Ντελόν τη Δευτέρα 29 Αυγούστου στις 21:00 στο θερινό σινεμά ΑΠΟΛΛΩΝ (Σαρανταπόρου 4, κάθετη στη Βασιλέως Γεωργίου, τηλ. 2310828642) το θρυλικό νουάρ του Ανρί Ζορζ Κλουζό Το μεροκάματο του τρόμου (Γαλλία, 1953, ασπρόμαυρη, 148'). Παίζουν: Ιβ Μοντάν, Σαρλ Βανιέ, Πίτερ Βαν Άικ, Βέρα Κλουζό. Tην Τρίτη 30 Αυγούστου επαναπροβάλλεται στον ίδιο χώρο στις 21:00 με δωρεάν είσοδο η ταινία Στον ανεμοστρόβιλο των παθών, που η προβολή της συνέπεσε με μεγάλη βροχή.

Η συνδιοργάνωση και καλλιτεχνική επιμέλεια γίνονται από το ΚΕΜΕΣ. Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ στους θεατές θα διανεμηθεί έντυπη ανάλυση του  Δημήτρη Μπάμπα από το Cinephilia.gr. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.

Το προς συζήτηση θέμα στο λαϊκό πανεπιστήμιο για τον κινηματογράφο θα είναι: Η πεσιμιστική και μισανθρωπική λογική στο έργο του Κλουζό.

Δυο τυχοδιώκτες σε μια γαλλική αποικία της Νοτίου Αμερικής δέχονται να οδηγήσουν ένα φορτηγό με νιτρογλυκερίνη με αντάλλαγμα το εισιτήριο επιστροφής τους στη Γαλλία.

Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:

«Αποκλεισμένοι σε μια γαλλική αποικία της Νοτίου Αμερικής, δύο τυχοδιώκτες - ο Μάριο και ο Τζο - αντιμετωπίζουν μια πρόκληση: για να αποκτήσουν τα χρήματα του εισιτηρίου επιστροφής τους στην πατρίδα, πρέπει να οδηγήσουν ένα φορτηγό με νιτρογλυκερίνη (ένα εκρηκτικό ευαίσθητο στην μεταφορά) για λογαριασμό μιας εταιρείας πετρελαίου. Η διαδρομή όμως και το ταξίδι κάθε άλλο παρά εύκολη είναι, καθώς το φορτίο κινδυνεύει να εκραγεί στους δύσβατους και επικίνδυνους δρόμους...
Κλασική ταινία της χρυσής εποχής του ευρωπαϊκού σινεμά (τότε που παρήγαγε ταινίες δημιουργών, αλλά και ταινίες που υπηρετούσαν με συνέπεια τα κινηματογραφικά είδη), «Το Μεροκάματο του τρόμου» (Le Salaire de la peur), στέκεται μετέωρο: αποτελεί σπάνιο πλέον δείγμα ενός κινηματογράφου που κατόρθωνε να συνδυάζει τα τυπικά στοιχεία ενός είδους (περιπέτεια) με τις έμμονες ιδέες του σκηνοθέτη - μια σκοτεινή αρνητική εκδοχή του κόσμου και ένας βαθύς πεσιμισμός για την ανθρώπινη φύση. Οι επιρροές του Άλφρεντ Χίτσκοκ στον τρόπο που η φόρμα της περιπέτειας εμπλουτίζεται με στοιχεία μιας προσωπικής αντίληψης για τον κόσμο και τον άνθρωπο, είναι παραπάνω από εμφανείς στην ταινία του Γάλλου Ανρί-Ζορζ Κλουζό.
Χωρίζοντας την ταινία σε δύο άνισα μέρη - τόσο από πλευράς φιλμικού χρόνου, όσο και αφηγηματικού ρυθμού - η σκηνοθεσία τα χρησιμοποιεί με διαφορετικούς στόχους. Στο πρώτο τμήμα, που διαδραματίζεται σε μια απομονωμένη επαρχιακή πόλη, δίνει την ευκαιρία για μια τοιχογραφία των προσώπων - μια πολυεθνική ομάδα τυχοδιωκτών - που είναι εγκλωβισμένα στο χώρο. Παράλληλα, η σκηνοθεσία κατευθύνει την προσοχή του θεατή πάνω στο βασικό δίπολο των χαρακτήρων - τον αδύνατο και υποτακτικό Μάριο και τον “εξουσιαστή” Τζο -, απομονώνοντάς τους από το πλήθος. Η αφηγηματική χαλαρότητα, που επικρατεί στο πρώτο μέρος, βρίσκεται σε συμφωνία με την απραξία και την αδράνεια που βιώνουν οι ήρωες. Η απουσία του έρωτα - τυπικού στοιχείου σε κάθε περιπέτεια, όπου ο ήρωας θα πρέπει να υπερβεί τα εμπόδια για να κατακτήσει τη γυναίκα, τα υπονοούμενα για ομοφυλοφιλία, η απόρριψη και η περιφρόνηση της γυναικείας παρουσίας, περιγράφουν το χώρο: Ένας κλειστός ανδρικός κόσμος είναι ο τόπος της μικρής πόλης, μια ανδρική φυλακή από την οποία δεν υπάρχει απόδραση (1). Κεντρικά στοιχεία σ’ αυτό το τμήμα της ταινίας οι δεσμοί ανάμεσα στους άνδρες, η ανδρική φιλία και οι διάφορες εκδοχές της ανδρικής ταυτότητας.
Την εικόνα της απραξίας και αδράνειας θα αντιστρέψει ο σκηνοθέτης στο δεύτερο μέρος: είναι η ευκαιρία για απόδραση από τη “φυλακή”, που προσφέρει η πρόταση του διευθυντή της εταιρείας για μεταφορά δύο φορτηγών με νιτρογλυκερίνη. Το πέρασμα από την αφηγηματική χαλαρότητα στους έντονους ρυθμούς της περιπέτειας προκαλείται από δύο στοιχεία: τη συνεχή κίνηση των φορτηγών (και τα εμπόδια της διαδρομής) και την εκκρεμότητα - είναι η επερχόμενη έκρηξη, μια απειλή που επικρέμεται πάνω από τους ήρωες, που λειτουργεί ενισχυτικά στις εντάσεις του ταξιδιού. Ο χώρος, αλλά και η ιδιομορφία του φορτίου, προσφέρει μια σειρά από εμπόδια που παρεμβάλλονται στην διαδρομή των δύο φορτηγών: ένας δρόμος που πρέπει να διανυθεί από τα φορτηγά με σταθερή ταχύτητα, τα δυο φορτηγά που δεν πρέπει να πλησιάσουν, μια ετοιμόρροπη γέφυρα, ένας βράχος που κλείνει το δρόμο. Η υπερπήδηση των εμποδίων - στοιχείο που αποτελεί το θεμέλιο λίθο σε κάθε περιπέτεια - δημιουργεί τις υψηλές εντάσεις (αφηγηματικές και όχι μόνο) ανάμεσα στα πρόσωπα.
Από την ακινησία στη συνεχή κίνηση και από την αφηγηματική χαλαρότητα στην ένταση, η κίνηση της σκηνοθεσίας είναι καθοριστική: οι αλλαγές πάνω στην κινηματογραφική φόρμα έχουν επιπτώσεις και στα πρόσωπα του μύθου, την persona τους. Είναι λοιπόν οι αλλαγές στο περιβάλλον της ταινίας - χώρος και αφηγηματικός ρυθμός - που αποκαλύπτουν τελικά τη βαθύτερη ουσία των προσώπων, που τα οδηγούν στη διάλυση των μεταξύ τους δεσμών και σχέσεων, που προκαλούν την ένταση ανάμεσα στα πρόσωπα. Τις αντιδράσεις τους απέναντι στους κινδύνους της διαδρομής, ο σκηνοθέτης τις εκθέτει με μία σχεδόν σαδιστική ευχαρίστηση: είναι η εικόνα του “κυρίαρχου” Τζο που καταρρέει και η ταπεινωτική συμπεριφορά του Μάριο απέναντι του (μία ακόμη αντιστροφή ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο μέρος). Γίνεται η διαδικασία μεταφοράς της νιτρογλυκερίνης μια λυδία λίθος, μια δοκιμασία για την αυθεντικότητα και την αλήθεια των προσώπων. Κεντρικά σημεία της διαδρομής είναι ο φόβος του επερχόμενου θανάτου, οι αλλαγές που επέρχονται στην ανδρική εικόνα (όταν ο κίνδυνος είναι εμφανής), η ουσία (ή απουσία) της ανδρικής ταυτότητας, οι έννοιες του θάρρους και της δειλίας.
Μέσα από αυτήν τη σύγκρουση των δύο σχετικά αυτόνομων μερών της ταινίας, εκφράζεται το αδιέξοδο του ανδρικού κόσμου, η κατάρρευση της ανθρώπινης φύσης μπροστά στον επερχόμενο θάνατο, το ανέφικτο της ευτυχίας. Αποτελεί, «Το Μεροκάματο του Τρόμου», μια ταινία η οποία μεταδίδει ένα κλίμα ζοφερό, απαισιόδοξο και σκοτεινό στον θεατή, μια αίσθηση αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Αποτελεί, η ταινία, μια απαισιόδοξη και κυνική εκδοχή της αιώνιας πάλης του Άνδρα με τη Μοίρα και το Πεπρωμένο του.

(1) Το πρώτο πλάνο της ταινίας είναι μια μεταφορά που ο θεατής αντιλαμβάνεται μόνο όταν αυτή ολοκληρωθεί: παγιδευμένα από ένα παιδί, τέσσερα έντομα προσπαθούν μάταια να ξεφύγουν. Μια ανάλογη σκηνή υπάρχει και στην «Άγρια Συμμορία» του Σαμ Πέκινπα (μια παρέα παιδιών έχει παγιδεύσει ένα σκορπιό), ένδειξη των δεσμών συγγένειας ανάμεσα στα δύο φιλμ...
Ριμέικ της ταινίας είναι το «Sorcerer» (1977) του Γουίλιαμ Φρίντκιν, με τον Ρόι Σάιντερ.»

ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ «ΜΕΡΟΚΑΜΑΤΟ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ»

Εξάλλου, 10 λόγοι για να μην χάσετε το Μεροκάματο του τρόμου είναι:

1.    Γιατί είναι ευτυχές ότι βλέπουμε την πλήρη κόπια σύμφωνα με το όραμα του Κλουζό.
2.    Για τον ιδανικό συνδυασμό εξωτικής περιπέτειας και φιλμ νουάρ.
3.    Για τον ιδιοφυή τρόπο με τον οποίο ο Κλουζό μετατρέπει σε εικόνες ένα δύσκολο μυθιστόρημα.
4.    Για τους εκπληκτικούς ρόλους όλων των ηθοποιών.
5.    Για τον διακριτικό αλλά χαρακηριστικό ρόλο της Βέρας Κλουζό, συζύγου του σκηνοθέτη, που πέθανε νεότατη στα 47 της χρόνια.
6.    Για την εξαιρετική τεφρή και απαισιόδοξη φωτογραφία του Αρμάν Τιράρ.
7.    Για την υποδειγματική αξιοποίηση των φυσικών ντεκόρ που δρουν συμπληρωματικά με τη μυθοπλασία.
8.    Γιατί σε αυτή την ταινία βρίσκουμε ατόφια την πεσιμιστική λογική του Κλουζό, που είναι βαθύτατα μισανθρωπική.
9.    Για τον διακριτικό αλλά καίριο τρόπο που ο Κλουζό εγγράφει έναν πολιτικό πεσιμισμό, με τη Γαλλία να έχει εμπλακεί στην Ινδοκίνα σε έναν πόλεμο χωρίς διέξοδο.
10.  Γιατί, εκτός των άλλων, ο τίτλος του φιλμ έμεινε παροιμιώδης και χρησιμοποιείται για δεκαετίες με κοινωνική στόχευση.


Υ.Γ. Την επόμενη Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 παρουσιάζει στα πλαίσια του ίδιου αφιερώματος το κλασικό νεονουάρ του Ζαν Πιέρ Μελβίλ Ο Κόκκινος Κύκλος  (1970).

28 Αυγούστου 2016

92 Βιβλίο - Άρης Φακίνος, "Το κάστρο της μνήμης"

Το κάστρο της μνήμης





Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1993

304 σελ.




29-6-2016
92ο Βιβλίο
Πρόταση της Άννας Παντζή



Ντίνα Παπαδοπούλου
Με συγκίνησε πολύ το βιβλίο. Είναι γραμμένο με πολλή αγάπη, ευαισθησία, έννοια και τρυφερότητα, θα έλεγα, για την πατρίδα μας και τους ανθρώπους της. Εξαιρετικές οι περιγραφές των ανθρώπων, των καταστάσεων και των τοπίων. Μας λέει πικρές αλήθειες για την ιστορία μας, αλλά και για την σημερινή μας κατάσταση. «Περιμένουνε να τους βοηθήσουν οι Δυτικοί, να τους βάλουνε την λευτεριά στο πιάτο σαν ξεροτήγανο. Εμείς οι μικροί λαοί θα 'μαστε πάντα σαν τα φασόλια στο τσουκάλι, οι μάγεροι του κόσμου θ’ ανακατώνουν κάθε τόσο με τις κουτάλες, τα φασόλια θα πηγαίνουν μια από δω και μια από κει, αλλά στο τέλος, θέλοντας  μη θέλοντας θα βράζουν» (σελ. 40). «Η Ελλάδα δεν είναι ούτε Ευρώπη ούτε Ασία αλλά Ελλάδα σκέτη, με δικιά της ξέχωρη Ιστορία» (σελ. 81).   Είναι ξεκάθαρες οι προθέσεις  της Δυτικής Ευρώπης: «Αυτούς όλους ένα πράγμα τους ενδιέφερε, ο παράς» (σελ. 114-115). Και μιλάει για την αρχαιοκαπηλία, το εμπόριο, την υποκρισία τους να βοηθήσουν τάχα την Ελλάδα για να την διαφεντεύουν αυτοί μετά. Συμφωνώ ακόμα και με πολλά από όσα γράφει: « […] θα προτιμούσαν να μην υπάρχουμε για να γράψουν την ιστορία στα μέτρα τους. Όλοι αυτοί θαυμάζουν τα  ερείπια, τους αρέσουν πολύ τα ελληνικά τοπία, αλλά τους ενοχλεί που υπάρχουν ακόμα Έλληνες» (σελ. 191).  Για την έλλειψη ιδεολογιών και στόχων σήμερα: «Αυτός  που σέβεται το αόρατο δύσκολα δέχεται να προσκυνήσει το ορατό. Η Ιστορία γράφει για εκατομμύρια ανθρώπους που πολέμησαν για τη μιά ή την άλλη θρησκεία, που θυσιάστηκαν για κάποια ιδέα, για τη λευτεριά ή για την δημοκρατία. Είδες όμως ν’ αναφέρει κανέναν που να δέχτηκε να υποστεί φυλακές και βασανιστήρια, να στηθεί στον τοίχο για μια τράπεζα;» (σελ. 241) Και τελειώνοντας, να επισημάνω την εκτίμηση και τον σεβασμό του στη συνεισφορά των γυναικών: «Αυτές κρατάνε στα χέρια τους τη μοίρα ολάκερου του γένους, αυτές που μεγαλώνουν τα παιδιά, που κουμαντάρουν τη φαμίλια, που μαθαίνουν στους ανθρώπους, σερνικούς και θηλυκούς, το χρέος τους». (σελ. 213)



Χριστιάνα Βέλλου
Το κάστρο της μνήμης και πως η λογοτεχνία διδάσκει ιστορία.
Το ιστορικό του αφανισμού ενός κάστρου στην Ήπειρο στην Οθωμανική κυριαρχία, μας διηγείται ο συγγραφέας δυο αιώνες μετά μέσα από έρευνα πολύ, ψάχνοντας σε παλιά χειρόγραφα και την προφορική παράδοση. Ο Άρης Φακίνος έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο γραφής με τον οποίο με έβαλε στην ατμόσφαιρα της εποχής, σχεδόν έζησα τις συμπεριφορές των ηρώων (του Κώστα Μπέκα, του Ομάρ, των μοναχών του προφήτη Ηλία). Η  αφήγηση επίσης υπέροχη με πολλές έντονες εικόνες σχεδόν κινηματογραφικές, πολλά τα μηνύματα περί ανδρείας, ελευθερίας, νομίζω πως το βιβλίο είναι από τα καλλίτερα ιστορικά μυθιστορήματα. Η Μonde έγραψε: Πρόκειται για ένα λογοτεχνικό μνημείο προς τιμή της Ελλάδας.

Μένω σε δυο φράσεις:

Να το ξέρεις όλα τα κακά του κόσμου αρχίζουν από τη ζητιανιά, άμα έχεις το χέρι απλωμένο, δεν μπορείς να κρατάς το κεφάλι όρθιο, είδες ποτέ σου περήφανο ζητιάνο;  (σ. 101)

Όλα τα δοκιμάσαμε για να σωθούμε, όλα εξόν από τα παραμύθια, πρέπει να κάνουμε γρήγορα, πριν κηρυχτούν παράνομα. (σ. 304)